راه‌های افزایش درشتی میوه پسته و پر شدن مغز پسته

هیچ پسته‌کاری دوست ندارد پسته‌های ریز و ضعیفی تولید کند. همه ما در باغ پسته به دنبال تولید پسته‌های درشت هستیم. این کار هم عملکرد باغ را بالا میبرد و هم پسته‌های تولیدی بازارپسندی بهتری داشته و با قیمت بیشتری به فروش می‌روند. اما آیا در باغ شما پسته‌ها به خوبی درشت می‌شوند؟ آیا اکثر پسته‌ها خندان می‌شوند؟ آیا مغز پسته‌ خوب رشد می‌کند؟ در این مقاله از پایگاه دانش اگرویار به راهکارهای عملی برای افزایش درشتی مغز پسته خواهیم پرداخت.

اطلاع در مورد زمان و نحوه رشد میوه پسته، کمک خواهد کرد که مدیریت آبیاری و تغذیه مناسبتری در باغ داشته باشیم. رشد میوه پسته شامل سه مرحله مختلف:

• رشد پوسته پسته
• سخت شدن پوسته‌ی استخوانی پسته
• رشد و افزایش وزن مغز پسته

ما در اگرویار به خوبی با مشکلات پسته کاران از جمله عدم امکان آبیاری مناسب در برخی مناطق، شوری آب و خاک، افزایش هزینه‌ها و خلاهایی که باعث می‌شود کشاورز نتواند آنطور که میخواهد عمل کند آشنا هستیم.

تاثیر آبیاری بر درشت شدن میوه پسته و پر شدن مغز پسته

درشت شدن میوه پسته از زمان ارزنی شدن شروع شده و قبل از رشد پوسته پسته بایستی نیاز درخت به عناصر غذایی همراه با آبیاری اصولی تامین شود تا درشتی میوه پسته و در ادامه پر شدن مغز پسته اتفاق بیفتد. نکته بسیار مهم این است که ظرفیت سازی برای رشد میوه نیز در این مرحله تعیین می‌شود و مشخص می‌شود که نهایتا قرار است میوه پسته چقدر رشد کند.

طبق یافته‌های متخصصین شروع رشد مغز پسته شش هفته بعد از شروع تشکیل پوسته (تشکیل اولیه میوه) صورت می‌گیرد که در ایران بنابر منطقه و اقلیم اواخر خرداد تا اواسط تیر ماه می‌باشد. این مرحله جزء مراحل کلیدی در آبیاری پسته است. اطلاع از فواصل آبیاری مناسب، روش آبیاری، کیفیت آب آبیاری و بهترین روش برای آبیاری میتواند باعث رسیدن به این مهم (درشتی میوه و همچنین پر شدن مغز پسته) باشد.

فواصل آبیاری‌ها

به طور کلی نیاز آبی درخت در ماه‌های مختلف سال متفاوت است که از کم‌ترین نیاز در زمستان شروع شده و بیش‌ترین نیاز آن در تابستان مخصوصا مرداد ماه ادامه می‌یابد. وجود شبکه ریشه گسترده و عمیق و ساختار برگ مقاوم، درخت پسته را قادر به زنده ماندن در دوران کم آبی و خشکی می‌کند، اما مقاوم بودن درخت پسته به این معنی نیست که آن‌ها جهت تولید محصول اقتصادی و مناسب نیاز به آب کمی دارند. اگر درختان پسته در طول دوره‌های حساس به کم آبی، با میزان کمتر از نیاز واقعی آبیاری شوند، اثرات منفی بر روی درشتی میوه و همچنین مغز پسته خواهد داشت.

فواصل مناسب آبیاری تحت تاثیر خاک مزرعه (بافت و ساختمان)، شرایط اقلیمی، سن درخت و . . . قرار می‌گیرد اما در اکثر مناطق کشت پسته، مدار آبیاری پسته را بین 20 تا 25 روز در نظر میگیرند.

طبق یافته‌های محققین فواصل آبیاری منظم نه تنها باعث افزایش عملکرد خواهد بود بلکه سال آوری در پسته را کاهش می‌دهد. یافته‌ها حاکی از آن است که آبیاری با فواصل منظم باعث کاهش پوکی پسته و افزایش درشت شدن مغز پسته خواهد شد.

روش آبیاری

عموما آبیاری در باغات پسته به روش غرقابی و یا قطره‌ای انجام می‌شود. در روش آبیاری قطره‌ای به دلیل صرفه جویی در میزان مصرف آب و افزایش تعداد آبیاری با همان حجم، امکان کاهش فواصل آبیاری در فصل گرم، عدم اتلاف آب آبیاری، تزریق بهتر و یکنواخت‌تر کودهای کشاورزی و… مناسب تر خواهد بود. در صورتی که در آبیاری غرقابی اینطور نیست.

کیفیت آب آبیاری

از مهم‌ترین عواملی که باعث کاهش کیفیت آب آبیاری در باغات پسته شده است، شوری یا میزان EC آب است. شوری از طریق کاهش جذب آب از ریشه، کاهش حلالیت کودها و همچنین ایجاد مسمومیت در برگ‌ها می‌تواند باعث عدم درشت شدن میوه پسته، پر شدن مغز پسته و حتی پوکی پسته شود.

یکی دیگر از شاخص‌های مهم کیفیتی آب که بر درشت شدن میوه پسته و پر شدن مغز پسته تاثیر منفی دارد، سختی آب (TDS) است که باید مقدار آن در محدوده مطلوب باشد. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه مقاله “پارامترهای مهم برای ارزیابی کیفیت آب آبیاری” را مطالعه بفرمایید.

بهترین کودها برای درشتی میوه پسته

یک علت پر نشدن مغز پسته این است که میوه پسته رشد کافی نداشته و به اصطلاح درشت نشده است. همانطور که اهمیت آبیاری را برای پسته ذکر کردیم، باید به کودهایی که برای افزایش ظرفیت سازی میوه نیاز است هم توجه کنید. در مرحله ارزنی شدن فعالیت برگی به شدت افزایش یافته زیرا در این مرحله اندام جدیدی که میوه است به درخت اضافه شده و نیاز به عناصر غذایی بیشتری دارد. در این زمانِ کلیدی، برگ و ریشه باید نیاز غذایی میوه‌های تازه تشکیل شده را تأمین کنند تا ریزش این میوه‌ها رخ ندهد و یا تا حد زیادی کنترل شود.

برای درشتی میوه پسته، رقابت بین میوه برای دریافت مواد غذایی جهت رشد مغز در یک خوشه پسته بسیار زیاد است و به همین دلیل برگ‌ها توانایی رساندن مواد به همه میوه‌های پسته را نداشته و در نتیجه شاهد ریز و درشت شدن میوه‌های پسته در یک خوشه یا اصطلاحا شتر گربه شدن پسته خواهیم بود.

پیشنهاد کودها یا هدف درشت شدن میوه پسته، محلول پاشی کودهای کلسیمی، روی و ریزمغذی‌ها است. عناصری مانند کلسیم به افزایش ظرفیت سازی میوه برای بزرگ شدن کمک کرده و به افزایش کیفیت میوه و مغز نیز کمک می‌کند. در کنار آن عناصر ریزمغذی و روی نیز در برنامه کودی برای این مرحله بسیار مفید خواهند بود.

اگر کمبود کلسیم در دوران درشتی میوه پسته اتفاق بیفتد باعث عدم تشکیل صحیح پوسته استخوانی پسته شده و سیاه شدن پسته نیز بعد از نخودی شدن اتفاق می‌افتد. کمبود عنصر روی نیز ( Zn ) می‌تواند منجر به سقط جنین و یا افزایش پوکی پسته شود.

کوددهی مناسب برای درشت شدن مغز پسته

گرچه نقش مهم آب جهت درشتی مغز پسته (پر شدن مغز پسته) بر کسی پوشیده نیست اما نکته حائز اهمیت وجود عناصر غذایی یا همان کود کشاورزی برای تولید ساختارها و بافت‌های گیاه است. پسته وحشی (بنه) بدون کوددهی در جنگل هم پسته می‌دهد ولی هیچ کس به دنبال پسته‌ای با این خصوصیات ضعیف بودن مغز میوه نیست. قطعا برای رشد بهتر مغز پسته باید غذای بیشتری در اختیار درخت قرار دهیم تا مواد لازم برای درشت شدن مغز پسته را داشته باشد.

تغذیه و کوددهی برای درشت شدن مغز پسته در مراحل مختلف رشدی نیاز است. به طور مثال مهم‌ترین عنصر برای درشت شدن مغز پسته پتاسیم است که از طریق افزایش انتقال مواد غذایی به مغز پسته باعث درشت شدن آن می‌شود. فراهمی عنصر پتاسیم مخصوصا در مراحل ابتدایی پر شدن مغز پسته اهمیت بسزایی در پرشدن و خندان شدن پسته خواهد داشت.

نکته قابل توجه: کیفیت کود مورد استفاده، زمان و مقدار مصرف کود بسیار مهم است. در غیر اینصورت توقع معجزه نداشته باشید. استفاده از یک برنامه کودتهی علمی و با کمک تیم‌های تخصصی که در زمینه تغذیه گیاه کار می‌کنند بهترین و منطقی‌ترین راهکار برای رسیدن به هدف است.

نکات کلیدی برای درشتی میوه پسته و پر شدن مغز پسته

برنامه کودی فروت‌ست

اجرای برنامه‌ کودی فروت‌ست پسته در مراحل مختلف ازجمله بعد از برداشت محصول، بعد از بازشدن برگ‌های اولیه در بهار نقش مهمی در کمک و بهبود تولید و ازدیاد جوانه‌های زایشی و رویشی بعد خواهد داشت. همچنین مواد لازم برای پیش ساز هورمون‌ها و آنزیم‌های ضروری جهت رشد فراهم می‌گردد و ضمن حفظ انرژی درخت مواد در بهترین حالت خود ذخیره و جهت مصرف آماده می‌شوند.

همچنین اجرای برنامه کودی بعد از تشکیل میوه اولیه (ارزنی شدن میوه) نیز تاثیر زیادی در افزایش ظرفیت رشد میوه و درشتی مغز آن دارد.

حفظ سلامت ریشه‌ها

با توجه به نقش کلیدی و مهم ریشه در جذب عناصر غذایی، سلامت ریشه‌های موئین و ریشه‌های اصلی از ارکان اصلی کمک به جذب حداکثری آب و مواد غذایی است.

برای سلامت ریشه‌ها باید ترکیباتی برای افزایش رشد ریشه و مقاومت در برابر قارچ‌ها در برنامه غذایی هر باغدار استفاده شود. علاوه بر این باید برخی عملیات رایجی که باعث خسارت به ریشه می‌شوند از عملیات باغداری حذف شده و یا محدود شود. به طور مثال مشاهده می‌شود باغداران عزیز با عملیات غیر علمی مانند چالکود موجب قطع ریشه‌های سطحی شده که باعث می‌شود علاوه بر ورود عوامل بیماری‌زا به درون ریشه و ایجاد پوسیدگی، بخشی از انرژی درخت نیز در اوایل فصل سبب ترمیم ریشه‌های از بین رفته و تولید ریشه‌های جدید شود.

استفاده از کودهای پتاسیمی با حلالیت بالا

همانطور که گفته شد مهم‌ترین عنصر برای درشتی مغز پسته، پتاسیم است. اما کیفیت کود پتاسیم و همچنین زمانبندی مصرف و طبق قاعده درست مصرف کردن پتاسیم شرط لازم و اساسی در مصرف کود پتاسیم برای گیاه است. مصرف کودهای پتاسه اگر طبق برنامه دقیق باشد توام با افزایش عملکرد کمی و کیفی محصول خواهد بود. برای این‌کار می‌توان از کودهای پتاسیمی با حلالیت بالا مثل سولوپتاس در دوره رشد میوه و پرشدن مغز آن استفاده کرد.

استفاده از برخی ترکیبات پیام‌رسان مثل سیلیکات پتاسیم

سیلیکون و پتاسیم موجود در کود سیلیکات پتاسیم باعث می‌شود که علی‌رغم ایجاد مقاومت در تنش‌های زنده و غیر زنده، پوست میوه استحکام بیشتری پیدا کرده و راه نفوذ قارچ‌های بیماری‌زا و حتی خسارت نیش بعضی حشرات را ببندد.

محلول‌پاشی سیلیکات پتاسیم در دوره پرشدن مغز میوه باعث پیام‌رسانی برخی اتفاقات درون گیاه مثل تسریع انتقال مواد فتوسنتزی از برگ‌ها به میوه و درشتی مغز آن می‌شود.

افزایش خندانی در پسته

پوسته استخوانی پسته بسته به منطقه از اواخر مرداد ماه شروع به شکافته شدن می‌کند. این ترک خوردن عموما از نوک پسته شروع شده و کم کم از یک سمت یا هر دو سمت ادامه پیدا می‌کند در صورتی که این شکاف دو طرفه و کامل باشد به اصطلاح میگوییم، پسته خندان است .

همانطور که قبلا گفته شد یکی از مهم‌ترین راهکارهای خندانی پسته آبیاری درست و منظم و استفاده درست و مناسب از کودهای کشاورزی بالاخص کودهای حاوی پتاسیم و سیلیکات پتاسیم است.

استفاده از کودهای حاوی پتاسیم در طول فصل رشد کمک خواهد کرد تا سرعت رشد میوه بیشتر شده و میوه و مغز پسته هم با سرعت بیشتری تغذیه شود و رشد کند. استفاده از محلول پاشی‌ها از جمله محلول پاشی سیلیکات پتاسیم باعث خواهد شد که انتقال مواد از برگ‌ها به سمت میوه بیشتر شده و این انتقال باعث درشتی میوه پسته و در نهایت درشتی مغز میوه و خندانی پسته شود.

رابطه انس با درشتی پسته

برای تعیین میزان درشتی مغز پسته از دو شاخص انس و عیار استفاده می‌شود. در ادامه نحوه اندازه گیری انس پسته و عیار پسته توضیح داده شده است.

انس پسته

برای اندازه گیری انس پسته ابتدا 142 گرم میوه پسته را وزن کرده سپس آن‌ها را به دسته‌های پنج‌تایی تقسیم کنید. با شمردن تعداد دسته‌های پنج‌تایی ایجاد شده مقدار انس مشخص می‌شود. اگر به 20 تا 22 دسته پنجتایی رسیدیم یعنی بهترین و درشت‌ترین سایز پسته را در اختیار داریم اما با افزایش میزان دسته‌های پنج‌تایی به بالاتر از 29 دسته، جزء پسته‌های ریز محسوب می‌شوند ( البته بسته به ارقام متفاوت است که به طور مثال ارقام اکبری، احمدآقایی و کله قوچی جزء پسته‌های درشت و ارقام اوحدی و فندقی جزء پسته‌های ریز محسوب می‌شوند ).

هرچه عدد انس پسته کمتر و کوچکتر باشد پسته‌ها درشت‌تر خواهند بود.

با تکیه بر دانش و نکات ذکر شده قابل اجرا می‌توان میزان انس پسته را کاهش و پسته‌های با مغز درست تولید کرد.

نتیجه گیری

همواره یکی از نکات مهم در تغذیه پسته توجه ویژه به درشتی میوه پسته و پر شدن مغز پسته بوده است. این مهم با میزان آب آبیاری، کیفیت آب آبیاری و تغذیه درست و اساسی حاصل خواهد شد. البته قابل ذکر است که میزان خندانی و درشتی مغز پسته تحت تاثیر فاکتورهای خاص دیگری از جمله ژنتیک، رقم، گرده افشانی و اقلیم قرار می‌گیرد. ما فقط می‌توانیم اثرات سوء ناشی از فاکتورهای خاص بیان شده را تقلیل دهیم نه اینکه بخواهیم آنها را کنترل کنیم.

به طو کلی نکات قابل ذکر جهت افزایش درشتی مغز پسته به شرح ذیل است.

• میزان آبیاری صحیح و درست در مواقع حساس درشتی میوه و پرشدن مغز پسته
• تغذیه صحیح و اصولی و استفاده از کودهای حاوی کلسیم، روی، ریزمغذی‌ها و پتاسیم
• توجه خاص به محلول پاشی‌های انتهای فصل و افزایش سرعت پیام‌رسانی انتقال مواد از برگ به میوه با سیلیکات پتاسیم و کودهای حاوی پتاسیم
• زمانبندی درست مصرف کود و توجه ویژه به برنامه کوددهی اختصاصی برای باغ
• انجام امور بعد از برداشت در باغات پسته مثل فروت ست

منابع

+ 2005-The pistachio tree; botany and physiology and factors that affect yield. USA, University of California Fruit & Nut Research
+ 2005-Tree water requirements and regulated deficit irrigation. Pistachio production manual
+ 2004-Irrigation response of Pistachio (Pistacia vera L.).” Irrigation Science