موضوع بسیار مهم نیاز سرمایی پسته سال‌هاست که از بحث‌های مهم برای این باغات است، از این نظر که باید نیاز سرمایی ارقام پسته در هر منطقه‌ای تامین شود تا جوانه‌های گل، رشد و نمو مطلوبی داشته باشند و شرایط درختان نیز در جهت بهبود عملکرد پیش برود. در صورت عدم تامین نیاز سرمایی پسته، مشکلاتی مانند اختلال در رشد جوانه‌های گل و در ادامه کاهش عملکرد پسته اتفاق می‌افتد.
آنچه در این مقاله می‌خوانید!
متاسفانه در دهه‌های گذشته تغییرات اقلیمی و گرم شدن دما کره زمین باعث شده تا در بسیاری مناطق دنیا نیاز سرمایی برخی ارقام درختان میوه از جمله پسته رفع نشود که این موضوع باعث کاهش شدید عملکرد باغات شده است. با توجه به اهمیت این مسئله و بدلیل اینکه باغات پسته بخش مهمی از تولیدات کشاورزی کشور هستند، لازم دانستیم تا در این محتوا آموزشی در ارتباط با نیاز سرمایی پسته نکاتی را ارائه دهیم.
تامین نیاز سرمایی پسته به چه معنی است؟
چه در باغ پسته و چه در سایر درختان میوه معتدله، به تعداد ساعت‌های سرمایی موثر که برای رشد مجدد جوانه‌ها در فصل رشد نیاز است، نیاز سرمایی درختان گفته می‌شود. بسته به رقم، تعداد این ساعات متفاوت است و ارقام پسته نیز از این قائده مستثنی نیستند. طی سال‌ها پژوهش، مشخص شده است که دماهای بین صفر تا 7 درجه سانتیگراد به عنوان دماهای موثر بر تامین نیاز سرمایی درختان است اما در برخی منابع، دماهای بین 2 تا 7 درجه سانتیگراد مفید ذکر شده است.
دماهای یخ‌زدگی برای تکمیل نیاز سرمایی درختان مناسب نیست و در بعضی مدل‌هایِ مورد بررسی اثر منفی بر دوره خواب درخت دارد.
اتفاقات مهم درونی درخت پسته برای نیاز سرمایی
پس از برداشت محصول باغ پسته باید مواد از برگ‌ها به سمت جوانه‌ها و ریشه انتقال یابند تا درخت برای خزانِ مطلوب آماده شود. این اتفاق با کاهش دما و طول روز در پاییز و در نواحی سردسیر و معتدل رخ می‌‌دهد و در واقع دما باید کم شود تا هم انتقال مواد انجام شود و هم نیاز سرمایی پسته تامین شود. با توجه به این مسئله اگر درخت پسته‌ای به دوره خواب وارد نشود، با سرماهای پاییز و زمستان دچار آسیب شده و برای فصل رشد بعدی نیز جوانه‌ای نخواهد داشت.
انتقال مواد از برگ‌ها به جوانه‌ها و ریشه شامل زیاد و کم شدن هورمون‌ها نیز است که بخشی از آن‌ها به تامین نیاز سرمایی درختان ختم شده و با تمام شدن دوره خواب، باغ شما آماده شروع رشد می‌شود.
مشکلات عدم تامین نیاز سرمایی پسته
متاسفانه اگر ساعات نیاز سرمایی پسته کامل نشود، اثرات منفی دارد که بر رشد فصل بعدی و عملکرد باغ چند اثر منفی خواهد داشت.
ریزش جوانه‌های گل درخت نر و ماده پسته
متاسفانه اگر نیاز سرمایی درختان پسته تامین نشود، دوره خواب جوانه‌ها کامل نشده و اگر قبل از کامل شدن دوره سرما، باز شوند بصورت غیرطبیعی رشد کرده و پس از مدتی می‌ریزند.
کاهش تشکیل میوه و عملکرد پسته
کاهش تشکیل میوه یا مرحله فروت ست به دلیل عدم رشد مطلوب جوانه‌های گل است و جوانه‌هایی که نیاز سرمایی‌شان تامین نشده باشد، رشد بخش‌های درونی‌شان نیز کامل نشده و همین مسئله منجر به کاهش گلدهی، تشکیل میوه یا فروت ست و در نهایت عملکرد خواهد شد.
حساس شدن درخت پسته به تنش سرما و آفات و بیماری‌ها
عدم تامین نیاز سرمایی پسته در زمان درست و بموقع سبب می‌شود تا گلدهی و رشد جدید در باغ شما در زمانی که باید، آغاز نمی‌شود. اگر رشد زودتر شروع شود، به دلیل اینکه درخت دیگر در حالت خواب نیست با کمترین تنش سرما دچار خسارت سرمازدگی می‌شود و اگر رشد با تاخیر شروع شود به دلیل گرم شدن هوا قبل از فروت ست، تشکیل میوه‌ها دچار اختلال خواهد شد.
همچنین اگر اختلال در تامین نیاز سرمایی پسته باعث رشد زودتر درختان شود، آفات و بیماری‌ها با شروع رشد به سمت درخت حرکت کرده و به دلیل فراهمی منابع تغذیه برای آن‌ها باعث آسیب جدی می‌شوند و تعداد نسل‌های آن‌ها نیز به دنبال گرم شدن هوا افزایش می‌یابد.
مدل‌های تامین نیاز سرمایی پسته
سه مدل برای نحوه محاسبه نیاز سرمایی پسته و سایر درختان میوه در سال‌های گذشته مورد توافق محققان قرار گرفته که بسته به شرایط منطقه و امکاناتِ محاسبه پارامترهای اقلیمی، استفاده از یکی از این سه مدل توصیه می‌شود.
- مدل ساعت سرمایی (Chilling Hours)
- مدل یوتا (Utah)
- مدل دینامیکی (Dynamic)
اقدامات پیشنهادی برای تامین نیاز سرمایی پسته
- از کودهای نیتروژنی بعد از برداشت پسته و در آخر تابستان استفاده نکنید زیرا این کودها باعث تحریک رشد رویشی شده و در نتیجه خزان درختان به تعویق می‌افتد.
- اگر خزان درختان پسته تاخیر داشت، پیشنهاد می‌کنیم از ترکیبات سیگنالینگ که باعث خزان می‌شوند، استفاده کنید تا درختان وارد فاز خواب شده و بتدریج در پاییز و زمستان نیاز سرمایی‌شان تامین شود.
- از برنامه کودی اصولی و آبیاری‌های منظم در دوره خزان و فصل رشد استفاده کنید تا درختان برای ورود به فصل رشد جدید آماده باشند.
- اقدام دیگری که می‌توانید برای تامین نیاز سرمایی پسته انجام دهید، استفاده از روغن ولک در زمان درست و به میزان کافی است. توضیحات تکمیلی در ارتباط با این موضوع را می‌توانید در مقاله روغن ولک مطالعه کنید.
🔔 پیشنهاد ویژه!!!
استفاده از سامانه تعیین نیاز سرمایی باغات پسته با هدف بررسی اینکه در هر منطقه با توجه به تغییرات اقلیمی هر ساله، نیاز سرمایی درختان پسته تامین شده یا خیر. باغداران عزیز با مراجعه به سایت اگرویار بخش داشبورد کشاورز با ثبت اطلاعات باغ خود می‌توانند از ایستگاه‌های هواشناسی مجازی منطقه‌شان استفاده کرده و پس از طی مراحل ثبت اطلاعات از سامانه تعیین نیاز سرمایی باغات پسته نیز بهره ببرند. دقت داشته باشید که نیاز سرمایی ارقام پسته متفاوت است و این نکته در سامانه تعیین نیاز سرمایی به دقت مورد بررسی قرار گرفته است.
منابع کلیدی
+Salama, A. M., Ezzat, A., El-Ramady, H., Alam-Eldein, S. M., Okba, S. K., Elmenofy, H. M., ... & Holb, I. J. (2021). Temperate fruit trees under climate change: Challenges for dormancy and chilling requirements in warm winter regions. Horticulturae, 7(4), 86.
+https://www.extension.purdue.edu/extmedia/ho/ho-203.html
+Chilling hours calculator. WSU Agricultural Weather Network (AWN), 2009-16.