تأملی در آبیاری باغات و مزارع با آب استخر ماهی

یکی از مهم‌ترین مسائل در کشت و کار به آبیاری باغ و مزرعه مرتبط است و قطعا اگر آبیاری باکیفیت و به میزان کافی برای کشت شما فراهم نشود، نباید انتظار بهتر شدن عملکرد را داشته باشید.

از چالش‌های مهم این روزها بحث تامین آب برای باغات و مزارع است و بسیاری افراد به دنبال آب با کیفیت برای کشت‌هایشان هستند. یکی از این مسائل مربوط به آبیاری باغات و مزارع با آب استخر ماهی است که سعی کرده‌ایم در این محتوا آموزشی به آن بپردازیم.

چرا آبیاری با آب استخر ماهی مورد نقد و بررسی است؟

در کل دنیا با کمبود منابع آبی مواجه هستیم و از طرفی هم در بسیاری کشورها هدر رفت آب کشاورزی را داریم که گاهی 60 تا 70 درصد آبی که برای آبیاری بخش کشاورزی در نظر گرفته شده، هدر می‌رود. علاوه براین با توجه به بحث تامین نیاز غذایی، تولید محصولات کشاورزی رو به افزایش است و قطعا این مسئله نیازمند تامین آب است اما نباید به هر قیمتی و هر نوع آب را به مزرعه و باغتان بدهید. اگر قرار است به سمت بهبود عملکرد در کشاورزی بروید نیاز دارید که آب باکیفیتی برای مزرعه‌تان استفاده کنید و در جریان باشید که آب‌های شور و بی‌کیفیت ضرر زیادی برای شما خواهند داشت.

بحث آبیاری و آب استخر برای درختان و مزرعه طی چند دهه گذشته مورد توجه بوده و تحقیقات بسیاری نیز روی آن انجام شده و در حال انجام است ولی دقت کنید که باید به شرایط گیاهانی که مدنظرتان است توجه کنید و بدانید که در بحث تغذیه به همراه آبیاری قطعا نیاز به آب باکیفیت دارید و نمی‌توانید آبیاری با آب استخر ماهی را برای همه گیاهان استفاده کنید. ضمن اینکه در مواردی که تحقیقات برای این موضوع انجام شده است، نوع ماهی پرورشی بسیار در مسئله انتقال آب به سمت کشت مهم بوده و در برخی پژوهش‌ها این نکته بررسی شده است. به عنوان مثال در کشورهای سوئد، لبنان، تانزانیا، مصر و ویتنام از ماهی‌هایی مانند گربه‌ماهی، برخی گونه‌های کپور و ماهی شیر و ماهی تیلاپیا در استخر پرورش ماهی استفاده شده و طی بررسی‌ها مشخص شد که آبیاری محصولاتی مانند یونجه، جو و سورگوم و نهالستان با رعایت موارد حذف ترکیبات مضر تا حدودی موفقیت‌آمیز بوده است.

یک نکته در انتخاب نوع ماهی
حتی ماهی تیلاپیا هم طی برخی بررسی‌ها مشخص شده که باید در پرورش آن و استفاده از آب پرورش این ماهی دقت لازم به عمل آید زیرا این ماهی همه چیزخوار است و اگر موارد امنیت سلامت برای انسان رعایت نشود به هیچ وجه قابل توصیه نیست.

مزایا و چالش های آبیاری با آب استخر ماهی

بطور کلی سیستمی که شامل پرورش ماهی و آبزیان باشد را Aquaculture می‌گویند و البته وقتی گیاه نیز در ترکیب با آبزیان باشد و باعث تولید یک محصول شود هم Aquaculture گفته می‌شود که در سطوح کوچک بسیار مورد توجه افراد است. اما برای باغات و مزارع با هدف کشت محصول اقتصادی باید تمام جنبه‌های آبیاری با آب استخر ماهی و آبزیان را مدنظر قرار دهید و مزایا و مشکلات را به درستی بررسی کنید.

مزایا آبیاری باغات و مزارع با آب استخر ماهی

• دسترسی به آب برای کشت محصولات در تمام سال
• صرفه جویی در مصرف آب در کشت‌هایی که حساس به شوری و آب بی‌کیفیت نیستند.
• در صورتیکه آب استخرهای پرورش ماهی قبل از رسیدن به گیاهان، تصویه شوند و ترکیبات مضر حذف شوند، بسیار بهتر از شرایطی است که آب تصویه نشده مستقیما به گیاهان برسد.

چالش های آبیاری با آب استخر ماهی

• مقادیر آمونیاک در استخرهای پرورش ماهی به دلیل فضولات ماهی‌ها بسیار زیاد است که باالتبع آمونیاک هم برای ماهی و هم گیاهان مضر خواهد بود. با برخی روش ها از جمله باکتری‌ها (باکتری‌های نیتروزوموناس باعث تبدیل آمونیاک به نیتریت شده ولی چون نیتریت نیز برای ماهی‌ها سمی است باید نیتروباکترها نیتریت را به نیترات تبدیل کنند) و تغییر رژیم غذایی ماهی توانسته‌اند مقادیر آمونیاک را کاهش دهند.
• مقادیر زیادی از نمک‌های مضر و آلودگی های ناشی از منابع تغذیه‌ای و آنتی بیوتیک‌های حاصل از پرورش ماهی‌ها در آب استخر ماهی وجود دارد که قطعا برای رشد و عملکرد گیاهان شما مضر خواهد بود. ضمن اینکه در بحث پرورش ماهی برای تغذیه از کلرید سدیم نیز استفاده می‌شود که همه می‌دانیم که یون‌های کلر و سدیم برای بهبود عملکرد گیاهان مضر هستند.

نکته مهم: یکی از دلایل اضافه کردن نمک (کلریدسدیم) به استخرهای پرورش ماهی جلوگیری از سمیت نیتریت در استخر است، از این نظر که بالا بودن نیتریت نشاندهنده این است که غلظت آمونیاک در چند روز قبل بسیار بالا بوده و سپس تبدیل به نیتریت شده است.

• در مسئله شوری قبل از اقدام به انتقال آب استخر ماهی به سمت کشت تان بایستی از آب انتقالی آزمایش بگیرید و در بسیاری مواقع شوری ثبت شده بالای 8 دسی‌زیمنس بر متر بوده و خب قطعا این میزان شوری برای بسیاری محصولات زراعی و باغی مناسب نیست. ضمن اینکه چک روزانه pH آب استخر ماهی یک مورد ضروری است زیرا به دلیل تغذیه ماهی ها و فضولاتشان pH دائما تغییر می‌کند.
• دقت داشته باشید که نمی‌توان از آب استخر ماهی همه نوع ماهی برای آبیاری استفاده کرد و بسته به شرایط باید نوع ماهی هم در نظر گرفته شود.
• انتقال آب استخر ماهی به زمین کشت یا باغات ممکن است هزینه‌های زیادی برای کشاورز داشته باشد که باید این موضوع نیز مدنظر قرار گیرد.
• بطور کلی در استخرهای ذخیره آب یا پرورش ماهی میزان تبخیر بخصوص در مناطق با دمای بالاتر، زیاد است و خب باالتبع این مسئله می‌تواند بر میزان آب در دسترس برای کشت و کار اثرگذار باشد چون شما نمی‌توانید در تمام زمان‌هایی که نیاز به آبیاری گیاهان دارید از آب استخر ماهی استفاده کنید.
• در کشت‌هایی که برای تغذیه نیاز به تانک‌های کود است، نمی‌توانید آبیاری با آب پرورش ماهی را همراه با کودها در برنامه داشته باشید زیرا قطعا با مشکل عدم حلالیت عناصر و شوری و … مواجه خواهید شد.

آبیاری و تغذیه از موارد مهم مدیریت منابع در مزرعه و باغ شما هستند. قبل از اقدام به کاشت، برنامه‌ریزی کنید تا به نتیجه مطلوبی برسید.

منابع کلیدی

+ Ibrahim, L. A., Abu-Hashim, M., Shaghaleh, H., Elsadek, E., Hamad, A. A. A., & Alhaj Hamoud, Y. (2023). A Comprehensive Review of the Multiple Uses of Water in Aquaculture-Integrated Agriculture Based on International and National Experiences. Water, 15(2), 367.
+ yun.ir/smsxqd