سرمازدگی بهاره درختان و چند توصیه برای مقابله با آن

تنش‌های محیطی مانند سرمازدگی بهاره درختان هر ساله خسارت زیادی را به باغات وارد می‌کند که متاسفانه کاهش شدید عملکرد را برای کشاورزان عزیز خواهد داشت.

با وجود اینکه آمار دقیقی از خسارت سرمازدگی بهاره درختان در کشور وجود ندارد اما در اغلب استان‌های معتدل و سردسیر کشور سرمازدگی بهاره اتفاقی غیرقابل اجتناب است و این خسارت بسیاری از گل‌ها و میوه‌های تازه تشکیل شده را نیز شامل می‌شود.

سرمازدگی بهاره درختان چیست؟

در مناطقی که درختان خزان کننده رشد می‌کنند بعد از تامین نیاز سرمایی و نزدیک شدن به زمان باز شدن گل‌ها اگر دما هوا به زیر آستانه تحمل گل‌ها برسد (بسته به رقم ممکن است گرده افشانی و تلقیح نیز تمام شده باشد) متاسفانه سرمازدگی بهاره اتفاق می‌افتد و خساراتی را به باغات وارد می‌کند. در اغلب موارد دما به زیر صفر نمی‌رسد اما چون گیاهان از حالت خواب خارج شده و در بسیاری موارد رشد و گلدهی نیز آغاز شده، کاهش دما به زیر 5 درجه سانتیگراد منجر به آسیب می‌شود.  

از جنبه علمی سرمازدگی بهاره درختان به دلیل رقیق شدن شیرابه اتفاق می‌افتد زیرا پس از رفع خواب، فعالیت‌های نموی درخت شروع شده و غلظت هورمون‌های رشد در مقایسه با هورمون‌های زمان خواب، افزایش قابل توجهی داشته و همین موضوع به رقیق شدن شیرابه و احتمال آسیب منجر می‌شود. در چنین شرایطی جایگاه‌های گل که قرار بوده به میوه تبدیل شوند، از بین خواهند رفت. 

چند دلیل وقوع سرمازدگی بهاره درختان

در بحث آسیب‌های سرمازدگی بهاره درختان بهتر است قبل از هر نکته‌ای، دلایل وقوع را بررسی کنیم.

احداث باغ در منطقه با احتمال وقوع سرمازدگی بهاره

قبل از احداث باغ باید به شرایط منطقه و چالش های آب و هوایی منطقه توجه شود، از این جهت که در بسیاری مناطق کشور احتمال وقوع سرمازدگی بهاره درختان وجود دارد که هر ساله منجر به آسیب می شود.

باغداران عزیز درست است که نمی‌توان تغییرات اقلیمی منطقه را کنترل کرد اما اگر به شرایط محل احداث باغ که باید با نوسانات دمایی ارقام شما سازگار باشد، تا حد زیادی توجه کنید، می‌توانید با برخی اقدامات پیشگیرانه یا انتخاب ارقام متحمل از بخشی از این خسارات جلوگیری کنید. متاسفانه احتمال خسارت سرمازدگی بهاره در باغاتی که در دره‌ها و شیب‌های شمالی قرار دارند، بیشتر است و کاهش دما به زیرصفر درجه سانتیگراد ممکن است آسیب زیادی به باغ وارد کند.

کشت ارقام حساس به سرمازدگی بهاره

بین ارقام درختان میوه از نظر برخی صفات مانند گلدهی تفاوت وجود دارد و قبل از کاشت بایستی به زود گل‌ده یا دیر گل‌ده بودن رقم دقت شود. نکته‌ای که وجود دارد در ارتباط با رفع نیاز سرمایی است بدین منظور که بطور معمول نیاز سرمایی ارقام زود گل زودتر از ارقام دیر گل رفع می‌شود و با گرم شده هوا گل‌ها باز شده و در صورت کاهش دما گل‌ها سریعا آسیب می‌بینند و احتمال تشکیل میوه نیز کم خواهد شد. در صورتیکه در ارقام دیرگل بطور معمول گل‌ها دیرتر باز می‌شود و باالتبع اگر سرمازدگی بهاره درختان نیز اتفاق بیفتد آسیب کمتر خواهد بود.

چند راهکار کاهش خسارت سرمازدگی بهاره درختان

متاسفانه هیچ راهکاری بطور کامل نمی‌تواند از خسارت سرمازدگی بهاره جلوگیری کند اما اگر مدیریت برخی موارد در باغ اجرا شود منجر به کاهش آسیب‌ها می‌شود.

مدیریت تغذیه در کل فصل

شاید تصور عموم بر این باشد که کود اثری بر کاهش خسارت سرمازدگی بهاره درختان ندارد اما اگر کمی به این موضوع تامل شود، مشخص می شود که در صورت قوی بودن درختان قطعا مقاومت به هر نوع تنشی بهتر از زمانیست که هیچ تدبیری برای کوددهی وجود نداشته باشد.

زمانیکه درختان تمامی عناصر موردنیاز را از طریق برنامه کودی اصولی دریافت کنند چون نیاز درخت برطرف شده اگر تنشی به درخت وارد شود، آسیب بسیار کمتر از شرایطی است که هیچ تدبیری برای کوددهی انجام نشده است. دقت شود که مصرف کود درست و بموقع صرفا به معنی استفاده بیش از حد کودها نیست و اگر هر نوع کودی زیادتر از نیاز درخت مصرف شود باعث خسارت و افزایش حساسیت بافت‌ها به هر نوع تنشی خواهد شد.

پیشنهاد تیم اگرویار این است که برنامه کوددهی فروت ست بموقع اجرا شود تا جوانه‌های سال بعد درختان تقویت شود و در این حالت افزایش مقاومت درخت نیز در صورت بروز سرمازدگی بهاره بیش‌تر خواهد بود. در برنامه کودی فروت ست باغات کودها به میزان لازم و البته بسته به نوع درخت و زمان گلدهی تنظیم شده و هیچ کودی بیش از حد توصیه نشده است.

 دریافت برنامه فروت ست باغات

احداث باغات در مناطق با ریسک کمتر سرمازدگی بهاره

از کلیدی‌ترین راه‌های پیشگیری از خسارت سرمازدگی بهاره درختان، احداث باغ در مناطق مناسب هر رقم است. احداث هر باغی در شیب‌های جنوبی مناطق معتدل و سردسیر از روش‌های کاربردی است زیرا در این نواحی اگر سرمازدگی بهاره هم اتفاق بیفتد، خسارت کم‌تر از دره‌ها و شیب‌های شمالی است.

کشت ارقام دیر گل یا مقاوم به سرمازدگی بهاره

در سال‌های گذشته در بسیاری مناطق دنیا، محققان پایه‌هایی را اصلاح و یا شناسایی کرده‌اند که مقاوم به دمای پایین هستند و در برخی از این درختان، گل‌های درخت دیرتر باز می‌شوند و به اصطلاح گفته می شود درخت دیرگل است. زمانیکه گل‌ها دیرتر باز شوند سرمازدگی بهاره سپری شده و خسارت کمتر خواهد بود. البته اگر رقمی به عنوان دیرگل معرفی شود نمی‌توان مدعی بود که صددرصد در برابر دمای پایین مقاوم است.

استفاده از سوخت های فسیلی با هدف گرم کردن باغ

در بسیاری نقاط دنیا، کشاورزان برای کم کردن اثرات سرمازدگی در باغ آتش روشن می‌کنند که سوخت آن چوب و یا سوخت‌های فسیلی است و یا در برخی کشورها از وسایل گرمازا پیشرفته برای این کار استفاده می‌کنند. اگر مدت زمان و شدت دما پایین بسیار طولانی باشد، روشن کردن آتش تاثیر بسیار کمی بر سرمازدگی بهاره درختان دارد. اما برای کوتاه مدت در بعضی مناطق مفید گزارش شده است.

ایجاد باد مصنوعی با توربولاینرها

از روش‌های کاهش خسارت سرمازدگی بهاره درختان، باد مصنوعی بوسیله توربولاینر یا هلیکوپتر است. زمانیکه در باغ باد مصنوعی ایجاد شود، هوای سرد با هوای گرم لایه‌های بالایی جابجا شده و دما اطراف جوانه‌ها متعادل‌تر و گرم‌تر شده و در نتیجه خسارت سرمازدگی کم می‌شود. در باغات وسیع این روش کاربردی است و اگر در زمان درست اجرا شود تا حد زیادی می‌تواند به کم شدن خسارت سرمازدگی بهاره درختان کمک کند.  

ما در تیم اگرویار همراه کشاورزان عزیز و پرتلاش‌مان هستیم و در جهت بهبود عملکرد باغات و مزارع گام برمی‌داریم. در این راه و برای کاهش خسارت تنش‌هایی مانند خسارت سرمازدگی بهاره، در انتظار تجربیات، نظرات و انتقادات شما عزیزان هستیم.