محلول پاشی با آب شور در باغات و مزارع

از سری مشکلات این روزها در باغات و مزارع، محلول پاشی با آب شور است که مسائل متعددی را برای کشاورزان ایجاد کرده که از جمله آن‌ها سوزندگی برگ‌ها و ریزش جوانه‌ها یا پوندهای درختان است. متاسفانه این ضعف در بسیاری باغات بخصوص باغات پسته و برخی مزارع مشاهده می‌شود و به دلیل افزایش آب‌های بی‌کیفیت و شور، روز بروز این معضل شدیدتر نیز می‌شود.

مشکلات محلول پاشی با آب شور

کیفیت آب مورد استفاده برای محلول پاشی بسیار بر رشد و عملکرد درختان و همچنین اثرگذاری کودها و سموم موثر است.

سوزندگی و حاشیه سوزی برگ‌ها

در زمان محلول پاشی با آب شور دو آسیب به برگ‌ها وارد می‌شود که اولین آن سوزندگی برگ است و به علت شوری بالا ترکیباتی است که برگ جذب کرده و منجر به سوزندگی لکه‌ای روی برگ‌ها می‌شود.

دومین آسیب، حاشیه سوزی برگ‌ها است که دلیل آن جذب عناصری مانند سدیم، کلر، منیزیم و یا بور است که منجر به مسمومیت شده و متاسفانه حاشیه برگ‌ها دچار سوختگی می‌شود.

ریزش برگ و جوانه‌ها در درختان

معضل دیگری که در اثر محلول پاشی با آب شور اتفاق می‌افتد، ریزش برگ‌ها است که منجر به ریزش جوانه‌ها هم می‌شود. دلیل این ریزش‌ها مسمومیت عناصری است که باعث شوری آب هستند.

در واقع برگ‌ها این عناصر را جذب کرده‌اند و در بسیاری موارد برگ‌ها می‌ریزند و چون به درخت شوک وارد شده، درخت دیگر توان تامین نیاز جوانه‌ها را نداشته و به دلیل این خطر در جهت حفظ بقا، جوانه‌ها هم ریزش خواهند داشت.

مثالی از این مشکل در باغات پسته است که به دلیل مقاوم به شوری بودن درخت پسته تصور بر این است که اگر محلول پاشی هم با آب شور انجام شود مشکلی ایجاد نمی‌شود، اما برخلاف تصور عموم برگ‌های پسته قابلیت جذب انتخابی عناصر را مانند ریشه‌ها نداشته و زمانیکه باغدار عزیز محلول پاشی با آب شور را انجام دهد منجر به جذب عناصری مانند سدیم، کلر و یا بور و منیزیم شده و منجر به سوزندگی و ریزش برگ‌ها و متاسفانه ریزش جوانه ها یا پوندهای پسته خواهد شد. 

کاهش جذب کودها توسط برگ

در زمان محلول پاشی با آب شور، جذب کودها توسط برگ‌ها بشدت کم شده زیرا میزان ترکیباتی که در زمان محلول پاشی به برگ‌ها می‌رسد زیاد است و برگ نمی‌تواند جذب موثری داشته باشد.

از طرفی شوری زیاد احتمال جذب عناصر توسط برگ را کاهش داده و در برخی موارد احتمال اینکه آب برگ نیز از دست برود زیاد است و در نهایت شاهد آسیب به برگ‌ها خواهید بود.

ته نشین شدن کودها در مخزن سمپاش

در محلول پاشی با آب شور به علت اینکه محلول نهایی شوری بالایی دارد و میزان ترکیبات درون مخزن نیز زیاد شده است، عناصر درون کودها با آب شور ترکیب و باند می‌شوند و در نتیجه درصد حلالیت کم شده و منجر به رسوب و ته نشین شدن کودها درون مخزن می‌شود.

این موضوع برای سموم نیز صحت دارد و در محلول پاشی هر سمی با آب شور احتمال ته نشینی در مخزن زیاد است که در نتیجه آن اثرگذاری سموم بشدت کم می‌شود.

در انتهای مقاله چند راهکار کلیدی برای کاهش خسارت محلول پاشی با آب شور برای مخاطبین عزیز ارائه شده است.

نکات علمی محلول پاشی با آب شور

برای آبیاری باغات و مزارع و محلول پاشی‌ها توجه به صفات کیفی منابع آبی از جمله موارد بسیار مهم و کلیدی است.

EC بالا در آب‌های شور

مشکل آب‌های شور این است که EC یا هدایت الکتریکی بالایی دارند و عناصری مانند سدیم، منیزیم و کلسیم در این آب‌ها وجود دارد. البته کلسیم خیلی مسمومیت در گیاه ایجاد نمی‌کند اما منیزیم و سدیم بشدت ایجاد مسمومیت می‌کنند و در بسیاری از موارد ریزش پوندها و یا جوانه‌های درختان اتفاق می‌افتد که به همین دلیل است، زیرا گیاه این عناصر را از طریق محلول پاشی برگی جذب می‌کند.

نکته دیگر این است که EC هر ترکیب یا آب مورداستفاده که بالاتر از EC شیرابه سلول‌های گیاهی باشد، در زمان محلول پاشی، بجای اینکه آب وارد سلول‌ها شود، آب میان بافتی از سلول خارج شده و باعث خشک شدن برگ‌ها می‌شود و چون گیاه تحمل EC بالا را ندارد، آسیب زیادی وارد می‌شود.

متاسفانه با هیچ تنظیم کننده‌ای نیز این مشکل حل نخواهد شد و فقط باید آب شیرین برای محلول پاشی استفاده شود.  

خصوصیت مهم دیگر کل ذرات حل شده (آلی و معدنی) در آب یا TDS است اما به دلیل عملی نبودن اندازه‌گیریِ میزان TDS برای تعیین میزان خطر شوریِ آب از EC یا همان هدایت الکتریکی استفاده می‌شود. افزایش TDS متاسفانه منجر به رسوب در سیستم آبیاری و مشکلات در محلول پاشی‌ها می‌شود.

اثر سختی آب و بی کربنات‌ها در محلول پاشی با آب شور

سختی آب یعنی مقدار ترکیبات کربناتی، بی کربنات و غیرکربناتیِ کلسیم و منیزیم و سایر فلزات سنگین در آب و این بدین معنی است که یون‌های کلسیم، منیزیم، سدیم و آهن نقش موثری در سختی آب‌ها دارند.

در بحث محلول پاشی با آب شور علاوه بر EC نباید میزان سختی آب هم بالا (سختی آب با mg/L CaCO₃ سنجش شده و بین 120 تا 180 آب سخت محسوب می‌شود) باشد از این نظر که کاتیون‌های موجود در آب با ذرات سموم مختلف و کودها واکنش داده و محلول پاشی مشکل‌ساز می‌شود. به عنوان مثال عملکرد برخی علف‌کش‌ها مانند گلایفوسیت و توفوردی در آب با سختی زیاد بشدت کم شده و محلول پاشی موثر نخواهد بود.

توجه کنید که میزان بی‌کربنات‌ها در آب نشاندهنده قلیایی بودن نیز می‌باشد، بطوریکه بی‌کربنات‌ها واکنش منفی با یون‌های سدیم و کلسیم دارند که در بحث محلول پاشی‌ها، اثرگذاری کودها کم می‌شود.

pH و محلول پاشی با آب شور

در محلول پاشی با آب شور بسیاری پارامترهای مهم مانند حلالیت سموم، سختی آب و یا حتی تجزیه سموم وابسته به pH هستند. در بسیاری موارد pH بین 4 تا 7 برای اغلب سموم و کودها مناسب است اما برای بعضی سموم حتما نیاز به تنظیم دقیق pH است تا سم در مخزن تجزیه نشود.

در بحث علف کش‌ها، به عنوان مثال علف کش‌های سولفونیل اوره آز و تریازولوپیریمیدین به pH بالاتر برای حلالیت نیاز دارند اما برخی دیگر مانند ایمیدازولینوس در pH های پایین‌تر قابل حل هستند.

پیشنهاد می‌شود که قبل از مصرف هر کود، آفت کش یا علف کش دستورالعمل‌ها را مطالعه کنید و اگر نیاز به استفاده از ماده خاصی برای اصلاح pH است، آن را قبل از کاربرد کود یا سم بکار ببرید. متاسفانه در بسیاری موارد سموم آفت کش به دلیل عدم توجه به pH در دامنه‌های بالا pH تجزیه می‌شوند.

تمیزی و شفافیت آب در محلول پاشی‌ها

برخی از منابع آبی شفافیت کافی را ندارند و بسیاری ذرات جامد مانند رس‌ها و ِگل در آب‌ها وجود دارند که همین مسئله برای اثرگذاری برخی سموم مشکل‌ساز است. علف کش‌هایی مانند گلایفوسیت و دیکوات بوسیله ذرات خاک درون آب جذب می‌شوند و دیگر اثرگذار نخواهند بود و یا اثرگذاری شدیدا کم می‌شود.

تفاوت خسارت شوری آب برای جذب ریشه و برگ

در درختان مکانیزم جذب ریشه به دو صورت توده‌ای و انتخابی است. در شرایط شوریِ آب، بایستی ریشه جذب انتخابی داشته باشد تا جذب عناصر مضر را نداشته باشد و آسیب نبیند.

به عنوان مثال مکانیزم ریشه در درختانی مانند پسته که مقاوم به شوری هستند بدین گونه است که تا حد زیادی عناصری که منجر به شوری می‌شوند را جذب نمی‌کنند و جذب را مدیریت می‌کنند تا درگیر مسمومیت نشوند و در واقع جذب انتخابی دارد، اما از طریق برگی، درخت هیچ مدیریت در گیاه برای عدم جذب ندارد و پس از محلول پاشی با آب شور متاسفانه گیاه دچار خسارت می‌شود.

نکته این است که بتوان با مدیریت تغذیه و کوددهی جذب توده ای ریشه را کم کرده و درخت بسمت جذب انتخابی رود و کمتر درگیر مشکل شوری شود.

چند راهکار برای کاهش مشکلات محلول پاشی با آب شور

• استفاده از منابع آبی شیرین برای محلول پاشی
• رعایت روش صحیح مصرف و محلول پاشی کودها
• توجه به نکات اختلاط کودها و سموم
• استفاده از دستگاه تصفیه آب جهت کاهش شوری در موارد خاص

از اینکه تا انتهای مقاله همراه ما بودید، سپاسگزاریم. از طریق همین صفحه در انتظار نظرات، پیشنهادات و انتقادات شما کشاورزان عزیز و کارشناسان محترم هستیم.