اگرچه از نظر فراوانی حدود 2/1 درصد از پوسته زمین را تشکیل می‌دهد و رتبه هشتم را دارد، اما به دلیل واکنش‌پذیری زیاد به صورت آزاد در طبیعت یافت نمی‌شود. عنصر شیمیایی پتاسیم را با نماد K نشان می‌دهند و دارای عدد اتمی 19 و عدد جرمی 39/098 است.
آنچه در این مقاله می‌خوانید!
نقش پتاسیم در گیاهان چیست و چرا این عنصر برای گیاه اهمیت دارد؟
پتاسیم فراوانترین کاتیون در گیاهان است که عملکرد‌های مهمی در گیاه ایفا می‌کند. از جمله نقش‌های پتاسیم در گیاهان می‌توان به فتوسنتز، تنظیم اسمزی، فعالیت آنزیم‌ها، حفظ پتانسیل غشای پلاسمایی، سنتز پروتئین، حفظ تعادل آنیون-کاتیون و تنظیم باز و بسته‌شدن روزنه‌ها اشاره کرد.
همچنین، این عنصر در حرکت آب، مواد مغذی و کربوهیدرات‌ها در بافت گیاه نقش دارد و عنصر مهمی در افزایش مقاومت گیاه به تنش است. افزون براین، پتاسیم برای تثبیت نیتروژن (در گیاهان دارای توانایی تثبیت نیتروژن مانند یونجه) توسط گره‌های ریشه اهمیت دارد.
از آنجایی که پتاسیم سلامت کلی گیاهان در حال رشد را بهبود می‌دهد و به آنها در مبارزه با بیماری‌ها کمک می‌کند، به عنوان عنصر غذایی “کیفیت” شناخته می‌شود.
انواع کود پتاسیم
پتاسیم نقش‌های پراهمیتی در گیاه دارد و به طور گسترده در برنامه‌های مدیریت کوددهی، برای افزایش تولید محصول گنجانده می‌شود. نیاز گیاه به این عنصر عموماً از طریق کودهای میکروبی، شیمیایی و آلی برطرف می‌شود.
کود میکروبی حل‌کننده پتاسیم
کودهای میکروبی پتاسیم، دارای میکروارگانیسم‌هایی هستند که می‌توانند پتاسیم غیرقابل جذب خاک را به شکل قابل جذب برای گیاه تبدیل کنند. این کودها، علاوه بر تأمین عنصر پتاسیم برای گیاه، با تولید اسیدهای آلی و ترکیبات مفید ثانویه، به تنظیم pH، کنترل شوری و افزایش مقاومت گیاه به بیماری‌ها کمک می‌کنند.
باید این نکته را درنظر گرفت که اثرگذاری کودهای میکروبی ارتباط نزدیکی با روش درست مصرف آنها دارد و در مراحلی که گیاه نیاز زیادی به پتاسیم دارد، مصرف کود میکروبی حاوی باکتری حل‌کننده پتاسیم به تنهایی نمی‌تواند تأمین‌کننده تمام نیاز گیاه باشد. بنابراین، باید مقادیر مناسب از کودهای شیمیایی پتاسیم‌دار نیز مصرف شوند.
انواع کود شیمیایی پتاسیم
شناخته‌شده‌ترین کودهای شیمیایی حاوی پتاسیم، سولفات پتاسیم، نیترات پتاسیم و کلرید پتاسیم هستند. سولفات پتاسیم، رایج‌ترین کود شیمیایی پتاسیمی در کشاورزی است که حاوی 43 درصد پتاسیم می‌باشد.
کلرور پتاسیم فراوانترین ترکیب دارای پتاسیم در طبیعت است که با وجود درصد بالای پتاسیم، به دلیل زیاد بودن مقدار کلر در آن امکان ایجاد سمیت برای گیاه وجود دارد. کود نیترات پتاسیم، شکل دیگری از کود شیمیایی پتاسیم‌دار و دارای 37 درصد پتاسیم است که یک کود گران قیمت محسوب می‌شود و کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
جذب پتاسیم توسط گیاه
نیاز گیاه به پتاسیم برای رشد مطلوب، 20 تا 50 گرم بر کیلوگرم در قسمت‌های رویشی، میوه‌های گوشتی و غده‌ها می‌باشد و جذب این عنصر غذایی از خاک توسط گیاه به شکل کاتیون [K+] است.
کمبود پتاسیم در گیاه
کمبود پتاسیم یک تنش غیر زنده است که منجر به کاهش شدید رشد و عملکرد در گیاه می‌شود. کمبود پتاسیم واکنش‌های مختلفی را در سطوح مختلف مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و مولکولی در گیاهان، ایجاد می‌کند.
پاسخ گیاهان به کمبود پتاسیم شامل موارد زیر است؛
- کاهش فتوسنتز
- کاهش سرعت رشد برگ
- کلروز و نکروز
- افزایش جذب منیزیم، کلسیم و سدیم
- کاهش مقاومت نسبت به تنش‌های زنده و غیرزنده
- ظاهر پژمرده و افتاده گیاه
نکته مهم:
علائمی که برای کمبود عناصر مطرح می‌شود فقط می‌تواند احتمال کمبود آن عنصر را نشان دهد و به هیچ عنوان قطعی نیست. این علائم می‌توانند در اثر تنش‌های گرما، سرما، خشکی، شوری و یا در اثر بیماری ایجاد شده باشد. برای اطمینان حتما با کارشناس کشاورزی مشورت کنید.
پتاسیم، یک ماده مغذی معدنی ضروری است که بهبود کارایی استفاده آن به کاهش هزینه‌های تولید کشاورزی، حفاظت از محیط زیست و افزایش عملکرد و کیفیت محصول کمک می کند. بنابراین، نیاز گیاه به پتاسیم و کودهای پتاسیمی باید تا حد امکان به شکل دقیق مشخص شده و دراختیار گیاه قرار گیرد. برای مصرف دقیق‌تر و درست عناصر غذایی می‌توانید برنامه کودی که مطابق شرایط مزرعه شما نگارش می‌شود را، دریافت کنید.
منابع اصلی
+ Potassium deficiency in plants: effects and signaling cascades.Chokri Hafsi, Ahmed Debez ,Chedly Abdelly. Acta Physiol Plant. DOI 10.1007/s11738-014-1491-2
+ Chapter8: Potassium sensing,signaling, and transport toward improved potassium use efficiency in plants. Ryoung Shin