مدیریت مصرف کودهای نیتروژنی در مزارع گندم آبی

تمام گیاهان از جمله گندم و جو برای بهبود شرایط تولید و رسیدن به بالاترین حد پتانسیل به ۱۶ عنصرغذایی نیاز دارند و عناصر مورد نیاز گیاهان باید با توجه به شرایط اقلیمی، نیاز و مرحله رشدی گیاه تامین شوند تا بتواند نتایج مثبتی روی بهبود عملکرد داشته باشد.

از موارد ضروری و پراهمیت در مزارع گندم و جو مصرف کودهای نیتروژنی مانند اوره است که اگر مدیریت نشود مشکلات زیادی را از جمله ورس و کاهش عملکرد به دنبال دارد.

اهمیت مصرف کودهای نیتروژنی در گندم و جو

هر عنصر در گیاهان نقش مهمی دارد اما حضور بیش از حد آن نیز می‌تواند مشکل ساز باشد. از این رو بایستی تمام عناصر به میزان کافی و در زمان درست مورد مصرف قرار بگیرند. قطعا عنصر نیتروژن برای کشت گندم و جو بسیار مهم است اما توجه به زمان و میزان مصرف کودهای نیتروژنی که اوره مهم‌ترین آن‌ها است، اهمیت ویژه‌تری دارد.

برخی از مزایای مصرف این کودها شامل موارد زیر است:

• افزایش رشد برگ و ساقه و افزایش سبزینگی
• نقش در تولید پنجه
• بهبود کیفیت دانه
• افزایش عملکرد

زمان‌های مهم مصرف کودهای نیتروژنی در گندم و جو

در کشت گندم و جو کودهای دارای نیتروژن مانند اوره بهتر است به صورت تقسیطی مصرف شود و مقدار آن با توجه به نیاز آن مرحله رشدی در قالب یک برنامه کودی مشخص می‌شود.

مصرف کودهای نیتروژنی در مرحله پنجه‌زنی

از مهم‌ترین مراحل رشدی گندم و جو که اثرات قابل توجهی در افزایش عملکرد نهایی دارد، مرحله پنجه زنی است و برای دستیابی به عملکرد مطلوب ضمن حفظ کیفیت خاک، باید به تغذیه و کوددهی بخصوص کودهای نیتروژنی در مرحله پنجه زنی گندم و جو توجه ویژه داشت.

نیتروژن نقش مهمی در تولید پنجه در گندم دارد اما توجه شود که مصرف مقادیر بالای کودهای نیتروژنی باعث ایجاد مشکلاتی نیز می‌شود.

• تولید پنجه‌های غیربارور و علوفه‌ای شدن مزرعه
• افزایش حساسیت گیاه به سرما در مناطق سردسیری

برای رفع نیاز نیتروژنی این مرحله می‌توان اقدام به مصرف منابع مناسب کودی مثل اوره یا سولفات آمونیوم قبل از کاشت نمود. همچنین این کودها در مناطق معتدل و گرمسیری قابلیت مصرف در مرحله پنجه‌زنی را نیز دارند. مصرف این کودها در مناطق سردسیری باعث افزایش احتمال سرمازدگی بوته می‌شود.

مصرف کودهای نیتروژنی در مرحله ساقه‌روی

شروع ساقه روی زمان کلیدی مصرف کود اوره در گندم و جو آبی است، زیرا در این زمان گیاه برای افزایش سطح برگ و رشد به بیشترین مقدار نیتروژن نیاز دارد و بالاترین راندمان جذب نیتروژن را نیز خواهد داشت.

چند نکته مهم را باید درباره مصرف کودهای نیتروژنی در مرحله ساقه‌روی مد نظر قرار داد.

• گندم در مرحله ساقه‌روی بیشترین نیاز را به نیتروژن دارد و بخش زیادی از کودهای نیتروژنی باید در این مرحله مصرف شوند.
• مصرف مقادیر بالای کودهای نیتروژنی بصورت یکجا باعث خوابیدگی بوته و افزایش حساسیت به بیماری‌ها می‌شود.
• کودهای نیتروژنی مثل اوره باید در چند مرحله (مثل اوایل، اواسط و اواخر ساقه‌روی) بصورت تقسیطی مصرف شوند.

نیاز نیتروژنی مزارع گندم و جو در مرحله پر شدن دانه

حضور نیتروژن کافی در مرحله پرشدن دانه با وجود افزایش فتوسنتز و انتقال مواد و افزایش کیفیت دانه، در مقادیر بالا باعث ایجاد مشکلاتی می‌شود.

مصرف زیاد کود اوره در مرحله پر شدن دانه گندم و جو باعث می‌شود گیاه مجدد تحریک به رشد شود و به جای اینکه ترکیبات را از برگ به دانه منتقل کند برعکس عمل کرده و محتوای دانه را به سمت برگ هدایت می‌کند. در این شرایط، کاهش شدید وزن هزار دانه، بدشکلی دانه‌ها و کاهش عملکرد اتفاق می‌افتد.

از چه کودهای نیتروژنی در مزارع گندم و جو استفاده کنیم؟

برای تأمین نیتروژن مزارع گندم می‌توان از برنامه‌های کودی تلفیقی شامل کودهای زیستی و شیمیایی استفاده کرد. کودهای زیستی تثبیت‌کننده نیتروژن با تبدیل نیتروژن به فرم قابل جذب، نیاز به کودهای شیمیایی را کاهش داده و به حفظ سلامت خاک کمک می‌کنند.

این رویکرد، علاوه بر جلوگیری از آلودگی منابع آبی، هزینه‌های تولید را کاهش داده و پایداری کشاورزی را افزایش می‌دهد. ترکیب متعادل این کودها، کارایی مصرف نیتروژن را بهبود داده و باعث افزایش عملکرد و کیفیت گندم می‌شود.

برخی از کودهای زیستی و شیمیایی نیتروژنی قابل استفاده در مزارع گندم و جو شامل موارد زیر است:

• کودهای باکتریایی تثبیت کننده نیتروژن
• اوره
• سولفات آمونیوم
• نیترات آمونیوم
• اوره پوشش‌دار با گوگرد