در کشاورزی یک سری اتفاقات طبیعی مانند تگرگ وجود دارند که احتمال وقوع آن‌ها هر ساله وجود دارد و بالتبع کنترل یا کاهش پدیده‌هایی از جمله تگرگ بسیار سخت و در بسیاری موارد غیرممکن است.
آنچه در این مقاله می‌خوانید!
متاسفانه تگرگ از جمله پدیده‌های طبیعی است که خسارات زیادی برای کشاورزان دارد ولی اگر بیش‌تر تگرگ را بشناسید و پیش‌بینی درستی از زمان وقوع آن صورت بگیرد، میزان خسارت بسیار کاهش می‌یابد.
تگرگ چیست؟
به قطره‌های یخ‌زده باران که سفت هستند و همانند بارش باران و برف از آسمان می‌ریزند، تگرگ گفته می‌شود. به دلیل سفت بودن ذرات تگرگ در برخی منابع به آن، باران یخی نیز گفته می‌شود. بطور معمول تگرگ در اغلب مناطق در بهار اتفاق می‌افتد اما به دلیل تغییرات اقلیمیِ دهه‌های گذشته، در برخی نواحی بارشِ تگرگ در فصل‌های دیگر نیز اتفاق افتاده است. سایز ذرات تگرگ در اکثر موارد از ذرات باران و برف بزرگ‌تر است و در بسیاری منابع از 5 میلی‌متر تا 15 سانتی‌متر گزارش شده است. متاسفانه اندازه تگرگ‌ها بعد از بارش مشخص شده و در مواردی که سایز تگرگ‌ها بالا بوده شدیدا خسارت ایجاد کرده است.
طی چند سال گذشته در برخی مناطق کشور تگرگ‌هایی بزرگ باریده است. به عنوان مثال تگرگ کرمانشاه در اسفند 1402 و تگرگ دامغان در تابستان 1402، به دلیل بزرگ بودن اندازه تگرگ تا سایز یک تخم‌مرغ منجر به خسارات شدیدی به مزارع و باغات شده است.
خسارت تگرگ در کشاورزی
از آنجاییکه تگرگ یک پدیده مهم در کشاورزی است، بایستی در این محتوا خساراتی که تگرگ برای مزرعه یا باغ ایجاد می‌کند را بررسی کنیم:
خسارت تگرگ به باغات
بسته به زمان وقوع تگرگ، خسارتی که به باغات وارد می شود، متفاوت است. اگر در زمان شکوفه‌ها، شاهد تگرگ باشید و هنوز گرده‌افشانی و تلقیح صورت نگرفته باشد، تگرگ باعث آسیب شدید به شکوفه‌ها و ریزش آن‌ها می‌شود و بالتبع اگر چنین شرایطی باشد، فروت‌ست شدیدا کم شده و عملکرد نهایی نیز اُفت خواهد داشت.
تگرگ می‌تواند به درختان خسارت‌های جدی وارد کند که ممکن است خسارت‌ها به صورت مستقیم یا غیرمستقیم باشند.
- شکستن شاخه‌ها: تگرگ یا باران یخی باعث می‌شود که شاخه‌های درختان آسیب دیده و ممکن است باعث شکستن آن‌ها نیز شود.
- آسیب به پوست و تنه درختان: سنگین بودن ذرات تگرگ منجر به آسیب به پوست و تنه درختان شده و قطعا این خسارت بتدریج آسیب‌هایی دیگری مانند ورود آفات و بیماریها را به درخت به دنبال دارد.
- آسیب به میوه‌ها: اگر تگرگ در حالی که میوه‌ها روی درخت هستند، رخ دهد، می‌تواند به آن‌ها خسارت زیادی مانند سوراخ شدن و ریزش میوه‌ها وارد کند.
- آسیب به برگ‌ها: تگرگ در بسیاری موارد منجر به ریزش برگ‌ها و یا سوراخ شدن برگ‌ها می‌شود که این اتفاق به درختان شوک شدیدی وارد خواهد کرد. Top of Form
- خسارت به سیستم‌های آبیاری باغ: یکی از خساراتی که تگرگ شدید به باغات وارد می‌کند، آسیب به سیستم‌های آبیاری و یا برخی تجهیزات است.
خسارت تگرگ به مزارع
بارش تگرگ در مزرعه اگر شدید باشد و یا گیاهان در مراحل اولیه رشد باشند احتمال وقوع خساراتی را دارد.
برخی از خسارت‌هایی که تگرگ می‌تواند به مزارع وارد کند عبارتند از:
- خسارت به بوته‌های گیاهان زراعی: تگرگ می‌تواند به ساقه و شاخه‌ها و برگ‌های گیاهان زراعی آسیب بزند و ممکن است این آسیب‌ها باعث کاهش رشد و عملکرد گیاهان شود. در صورت شدید بودن بارش تگرگ اگر گیاهان زراعی دارای میوه نیز (مانند گوجه‌فرنگی و کدوئیان) باشند، احتمال آسیب به میوه‌ها نیز وجود دارد.
- خسارت به خاک و زمین مزرعه: متاسفانه بارش شدید تگرگ یا بزرگ بودن تگرگ‌ها منجر به پخش شدن خاک اطراف بوته‌ها و گل شدن زمین می‌شود و این مسئله مشکلاتی را از جمله سخت شدن حرکت ماشین‌آلات و افراد در مزرعه را ایجاد خواهد کرد. در صورتیکه تگرگ باعث پخش شدنِ خاک اطراف بوته‌ها شود، آسیب به طوقه گیاه و در بسیاری موارد خم شدن بوته یا شکستگی آن نیز اتفاق می‌افتد.
- خسارت به تجهیزات در مزارع: تگرگ می‌تواند به سیستم‌های آبیاری، سازه‌های گلخانه‌ای و تجهیزات دیگر آسیب برساند و شاید نیاز باشد که بعد از تگرگ تعمیر یا تعویض تجهیزات انجام شود.
- خسارت مالی: تگرگ می‌تواند باعث از دست رفتن محصولات و کاهش عملکرد مزارع شود که به تبع آن به خسارت‌های مالی بزرگی برای کشاورزان منجر خواهد شد.
آیا کاهش خسارت تگرگ امکان‌پذیر است؟
برای اتفاقات طبیعی نمی‌توانیم راهکارهای قطعی بدهیم، زیرا کنترل اقلیم امکان‌پذیر نیست و هر ساله نیز شرایط اقلیمی، تغییرات ناگهانی را نشان می‌دهد. برای تگرگ چند راهکار پیشنهاد شده است که قطعی نیستند اما تا حدودی به کاهش خسارت تگرگ کمک می‌کنند.
سامانه ضدتگرگ یا تگرگ‌شکن
این سیستم در واقع یک دستگاه با عنوان دستگاه ضدتگرگ است که در مناطقی که احتمال وقوع تگرگ بالا است، نصب و راه‌اندازی شده و طبق گزارش‌ها اگر در زمان درست بتوان از سامانه ضدتگرگ یا دستگاه استفاده کرد نتیجه مطلوب خواهد بود.
دستگاه‌های ضدتگرگ یا ضد باران یخی از روش‌هایی مانند ایجاد گرما در محیط یا ایجاد امواج فرکانس رادیویی برای جلوگیری از تشکیل یخ در هوا استفاده می‌کنند.
ایجاد پوشش محافظتی روی محصولات
دستگاه‌هایی وجود دارند که از سایر روش‌هایی مانند استفاده از شبکه‌های پوششی یا محافظتی برای محصولات کشاورزی استفاده می‌کنند تا جلوی تماس مستقیم بین تگرگ و محصولات را بگیرند.
استفاده از سیستم‌های گرمایی
نصب سیستم‌های گرمایی در مزرعه می‌تواند به جلوگیری از تشکیل یخ در گیاهان در زمان بارش تگرگ کمک کند زیرا در برخی موارد دمای هوا بعد از بارش تگرگ یا در حین وقوع آن بشدت کم شده و ممکن است خساراتی را برای گیاهان ایجاد کند. سیستم‌های گرمایی تا حدودی می‌توانند به گرم شدن هوای اطراف گیاهان و کاهش تشکیل یخ ناشی از کاهش دما کمک کنند و کم شدن خسارت صددرصد نیست. منظور از سیستم گرمایی استفاده از گرمکن‌ها، فن‌های گرمایی و سایر دستگاه‌های مشابه است.
پیگیری پیش‌بینی‌های هواشناسی برای احتمال وقوع تگرگ
کشاورزان می‌توانند از اطلاعات هواشناسی برای پیش‌بینی تگرگ استفاده کنند تا بتوانند بهترین راهکارهای مقابله با تگرگ را در نظربگیرند.
ایستگاه هواشناسی مجازی اگرویار یک سامانه بسیار مهم و کاربردی برای کشاورزان عزیز است که با ثبت هر نقطه‌ای از مزرعه یا باغ می‌تواند اطلاعات هواشناسی همان محل را در اختیار شما قرار دهد. نیاز به وجود چنین سامانه‌هایی در کشاورزی هوشمند نقش کلیدی در بهبود تولید و شناسایی خلاهای عملکرد در کشاورزی دارد.
بیمه محصولات کشاورزی
بحث مهمی که برای کشت‌ها مهم است و تا حدزیادی به کاهش خسارت ناشی از پدیده‌های طبیعی مانند سیل و تگرگ کمک می‌کند، بیمه کشاورزی است.
توصیه ای برای بعد از تگرگ
پس از وقوع تگرگ بسته به خسارت وارد شده، ممکن است شرایط مزرعه یا باغ طوری باشد که نتوان اقدامی برای بهبود شرایط گیاهان انجام داد، اما در برخی مواقع اگر خسارت کم باشد می‌توان با توصیه کوددهی تا حدودی شرایط محصول را بهبود بخشید. به عنوان مثال استفاده از کودهای سیلیکات پتاسیم و اسیدآمینه به بازیابی شرایط رشدی گیاه کمک می کند، البته بسته به مرحله رشدی گیاه نیز نوع کودها باید مدیریت شود.