این سوال که “چطور می‌توانیم میوه‌های درشت و بزرگی تولید کنیم؟” از جمله سوالات مهم باغداران مرکبات است که همواره برای داشتن عملکرد بالاتر از ما پرسیده می‌شود.
آنچه در این مقاله می‌خوانید!
برای پاسخ به این سوال باید توجه داشته باشید که کوچک و ریز بودن میوه‌های مرکبات مورد پسند مردم نیست و معمولا میوه‌های درشت بسیار زودتر از میوه‌های ریز فروخته خواهند شد. هدف اصلی تمام باغداران عزیز در باغات مرکبات، پیدا کردن راهکارهایی برای درشت شدن میوه و افزایش عملکرد است (بجز ارقامی که به صورت ژنتیکی کوچک هستند).
نکات مهمی که باید در بحث درشت شدن میوه مورد توجه قرار بگیرد شامل ژنتیک گونه‌های مرکبات و بکار بردن تکنیک‌هایی برای درشت شدن میوه است.
- اگر گونه‌های مرکبات به صورت ژنتیکی ریز و کوچک باشند، از یک حدی بیش‌تر، درشت‌تر نمی‌شوند و تلاش باغدار و کارشناس نیز به نتیجه نمی‌رسد.
- با دانستن فیزیولوژی مرکبات و کاربرد برخی تکنیک‌ها می‌توانیم میوه‌های درشت‌تری در مرکبات داشته باشیم.
برای درشت شدن میوه باید بدانیم که افزایش تعداد و اندازه سلول‌ها در بحث درشتی میوه نکته اساسی است و برای رسیدن به این هدف تغذیه و کوددهی صحیح و مدیریت آبیاری شرط لازم است.
رشد میوه در مرکبات شامل سه مرحله مختلف است.
- تقسیم سلولی و افزایش تعداد سلول‌ها (یک ماه)
- دوره رشد سریع میوه شامل بزرگ شدن سلول‌ها و افزایش سایز میوه (سه تا شش ماه)
- توقف رشد میوه، رنگ‌گیری میوه و رسیدگی کامل
در این مطلب تجربیات باغداران باتجربه و دانش را نیز برای شما جمع‌آوری کرده‌ایم.
تاثیر آبیاری بر درشت شدن میوه مرکبات
اگر طی دوره رشد میوه، آبیاری صحیح و اصولی و به میزان نیاز در اختیار مرکبات قرار نگیرد، قطعا رشد میوه مطلوب و کافی نبوده، میوه‌ها ریز و کوچک می‌شوند و عملکرد باغ مرکبات به شدت کاهش می‌یابد.
یکی از مهم‌ترین عواملی که برای درشت شدن میوه در مرکبات نیاز است، افزایش میزان قندهای داخل میوه است که همزمان با این فرآیند مهم، باید آب کافی نیز در اختیار گیاه قرار بگیرد. افزایش قندها در داخل سلول‌های میوه سبب شده تا سلول به شدت جاذب آب شود و اگر با مدیریت آبیاری بتوان نیاز آبی درخت را تامین کرد، قطعا میوه مرکبات درشت خواهد شد.
رشد میوه در مرکبات شامل مراحل تقسیم سلولی، بزرگ شدن سلول‌ها و پر شدن فضای بین سلول‌ها است که به رقم و شرایط اقلیمی وابسته است. برای تقسیم سلولی در میوه مرکبات معمولا دو ماه زمان نیاز است و مراحل بزرگ شدن سلولی و درشت شدن میوه نیز بسته به رقم ممکن است تا شش ماه زمان ببرد. از آنجاییکه این مراحل تا زمان برداشت میوه از جمله مراحل کلیدی و مهم در آبیاری درختان مرکبات است، رعایت زمانبندی صحیح و فواصل آبیاری نقش بسزایی در درشت شدن میوه مرکبات دارد.
فواصل آبیاری
طی ماه‌های مختلف نیاز آبی درختان مرکبات متفاوت است. نیاز آبی مرکبات در زمستان کمترین میزان بوده و بیشترین نیاز بسته به رقم از اردیبهشت تا مهرماه است.
به دلیل عمیق نبودن ریشه مرکبات و رشد زیاد شاخه و برگ، تعداد میوه زیاد و زمان طولانی رشد میوه، مرکبات به هیچ وجه قادر به تحمل کم‌آبی نیستند. باغداران عزیز توجه داشته باشید که برای تولید و عملکرد بالا و درشت شدن میوه در مرکبات باید آب به میزان کافی در اختیار درخت قرار گیرد.
اگر در طول دوره رشدی میوه و بزرگ شدن آن، درختان مرکبات با تنش کم‌آبی مواجه شوند، اثرات منفی بر درشت شدن میوه خواهد داشت. فواصل آبیاری مرکبات از زمان تشکیل میوه تا برداشت بسته به نوع سیستم آبیاری، شرایط اقلیمی، خاک مزرعه ( بافت و ساختمان )، رقم، سن درخت و … ، بین 3 تا 7 روز متغیر است.
روش آبیاری
در باغات مرکبات کشور روش‌های آبیاری بطور معمول به صورت غرقابی و یا قطره‌ای است. آبیاری قطره‌ای به دلیل مصرف بهینه آب و زیاد بودن تعداد دفعات آبیاری، امکان کم کردن فاصله‌های آبیاری در فصل تابستان، کاهش هدر رفت آب، تزریق یکنواخت‌تر و مطلوب‌تر کودهای کشاورزی مایع و جامد و… از روش آبیاری غرقابی بهتر است. در آبیاری غرقابی کنترل میزان آب ورودی به هر درخت مشکل است و اتلاف آب نیز بسیار زیاد خواهد بود.
کوددهی برای درشت شدن میوه مرکبات
باغداران محترم توجه داشته باشید که اگر برنامه تغذیه و کوددهی برای مرکبات درست و اصولی انجام نشود و عناصر غذایی لازم تامین نگردد، میوه‌ها رشد کافی را نداشته، کوچک و ریز می‌شوند و عملکرد مرکبات بشدت کم خواهد شد.
درخواست برنامه کوددهی برای درشتی میوه مرکبات
برای درشت شدن میوه در مرکبات، تغذیه و کوددهی درخت باید طی مراحل رشدی مختلف انجام شود. پتاسیم مهم‌ترین و کلیدی‌ترین عنصر برای درشت شدن میوه در مرکبات است که نقش اصلی آن در میوه، افزایش انتقال مواد قندی به سمت میوه است که تجمع این مواد قندی در سلول‌های میوه باعث درشت شدن میوه در مرکبات خواهد شد. دسترسی کافی میوه به عنصر پتاسیم طی نخستین مراحل تقسیم سلولی و بزرگ شدن سلول‌ها، نقش اساسی در درشت شدن میوه مرکبات دارد.
برای درشت شدن میوه مرکبات می‌توان از کودهای پتاسیمی با حلالیت بالا مثل سولوپتاس در دوره رشد میوه بصورت کودآبیاری استفاده کرد.
نکته: زمان و میزان مصرف کود و کیفیت کود، در رسیدن به میوه درشت در مرکبات نقش مهمی دارد. باغداران محترم توجه داشته باشید که کود بیش‌تر به معنی داشتن میوه های درشت‌تر نیست، بلکه استفاده از برنامه کوددهی علمی و اصولی در زمینه تغذیه درختان مرکبات منطقی‌ترین راهکار برای رسیدن به این هدف مهم است.
پنج نکته کلیدی برای درشت شدن میوه مرکبات
اجرای برنامه کوددهی فروت‌ست
اجرای برنامه تغذیه‌ای فروت‌ست در مراحل کلیدی ازجمله بعد از برداشت و قبل گلدهی مرکبات، تاثیر زیادی در تقویت جوانه‌های زایشی و رویشی خواهد داشت. همچنین این برنامه در فراهمی هورمون‌ها و آنزیم‌های لازم جهت رشد نقش دارد.
اجرای برنامه کودی فروت‌ست بعد از تشکیل میوه اولیه (ارزنی شدن میوه) نیز تاثیر زیادی در افزایش ظرفیت رشد میوه مرکبات دارد.
در زمان برداشت مرکبات به دلیل اینکه برگ‌ها هنوز سبزینگی دارند، اولین کودهای فروت ست را می‌توان استفاده کرد. 70 درصد برنامه فروت ست در ارقام مرکبات پس از برداشت میوه تا قبل از تشکیل گل باید انجام شود و 30 درصد نهایی بعد از تشکیل میوه اجرا می‌شود.
توجه به سلامت ریشه درختان
ریشه‌های مرکبات به شرایط رطوبتی خاک و دسترسی به عناصر حساس‌اند، به همین دلیل برنامه کوددهی اصولی مرکبات باعث افزایش رشد و مقاومت ریشه‌ها در برابر عوامل بیماری‌زا (آفات و بیماری‌ها) می‌شود. همچنین دقت داشته باشید که بسیاری از ریشه‌های درخت در سطح خاک قرار دارند و شخم‌های عمیق یا هر اقدامی که باعث زیر و رو شدن خاک یا کندن زمین شود باعث خسارت به ریشه‌ها نیز خواهد شد.
استفاده از کودهای پتاسیمی
همانطورکه در بالا گفته شد، مصرف کودهای با منبع مناسب پتاسیم مثل پتاس بالا درطول دوره رشد میوه باعث افزایش درشتی میوه می‌شود. توجه شود که در کنار این کار باید آبیاری با مدار و حجم مناسب انجام شود.
اگر طبق برنامه اصولی کودهای پتاسه را مصرف کنید، بطور قطع شاهد افزایش عملکرد کمی و کیفی میوه و درشتی آن خواهید بود.
استفاده از برخی ترکیبات پیامرسان مثل سیلیکات پتاسیم
برخی عناصر مانند سیلیکون و پتاسیم به افزایش استحکام پوست میوه، کاهش نفوذ قارچ‌های بیماری‌زا و خسارت بعضی آفات در درختان از جمله مرکبات کمک می‌کنند. مصرف برخی ترکیبات مانند سیلیکات پتاسیم در دوره رشد میوه باعث تسریع در انتقال مواد قندی به میوه و افزایش درشتی آنها می‌شود. این کودها را می‌توان بصورت محلول‌پاشی برگی و کودآبیاری مصرف کرد.
آبیاری اصولی و صحیح
رطوبت کافی و در دسترس ریشه به همراه مصرف صحیح کودها از فاکتورهای مهم درشت شدن میوه مرکبات است. نیاز آبی درختان مرکبات طی فصل رشد میوه زیاد است و باید مدارها و حجم آبیاری را بصورت بهینه تنظیم کرد.
توجه شود که کوددهی زمانی موثر خواهد بود که آبیاری‌ها با حجم و مدار مناسب انجام شوند. درغیر این‌صورت کارایی جذب و اثرگذاری کودها بطورمعنی‌دار کاهش خواهد یافت.
نتیجه گیری برای درشت شدن میوه مرکبات
برای افزایش درشت شدن میوه مرکبات، موارد ذیل به شما پیشنهاد می‌شود:
- محلول‌پاشی فروت‌ست در مراحل کلیدی
- استفاده از کودهای پتاسیمی به روش‌های مناسب
- آبیاری‌های با مدار و حجم بهینه
- استفاده از برنامه‌های کوددهی اختصاصی متناسب با شرایط باغ و منطقه
- انجام عملیات پس از برداشت و رعایت بهداشت باغ در باغات مرکبات
درخواست برنامه کوددهی اختصاصی مرکبات
منابع
+ 2007- Physiology of citrus fruiting, Brazilian Journal of Plant Physiology, 19(4):333-362.
+ 2000- Irrigating Citrus Trees, The University of Arizona.