ویژگی‌ها و نکات مهم در مصرف کود سوپر فسفات تریپل

کود سوپر فسفات تریپل (Triple Super Phosphate) که در بین کشاورزان با نام‌های کود ریشه یا کود سیاه شناخته می‌شود یکی از کودهای رایج برای تأمین عنصر فسفر در باغات و مزارع است. این کود عموماً در مرحله کاشت یا پیش کاشت در مزارع و در پاییز و زمستان در باغات مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله نکات مهم و کاربردی در مصرف سوپرفسفات تریپل، ویژگی‌های و اختلاط سوپرفسفات با سایر کودها بررسی می‌شود.

تاریخچه تولید کود سوپر فسفات تریپل

سوپرفسفات اولین بار در حدود سال 1840 از پودر استخوان و اسید سولفوریک و پس از مدتی از سنگ فسفات سنگی با استفاده از اسید سولفوریک ساخته شد، این ماده سوپر فسفات معمولی نامیده می‌شود. سنگ فسفات تیمار شده با اسید فسفریک، همراه اسید سولفوریک کود سوپر فسفات تریپل تولید می‌کند.

کود سوپر فسفات تریپل چیست؟

کود سوپر فسفات تریپل یک کود فسفاته جامد و آهسته رهش است که به آن سوپر فسفات غلیظ یا سه برابر نیز گفته ‌‌می‌شود. کود سوپر فسفات تریپل معمولاً حاوی 20 درصد فسفر است که تقریباً سه برابر سوپر فسفات معمولی است.

جدول ویژگی‌های کود سوپرفسفات‌تریپل

فرمول شیمیایی	Ca(H2PO4)2H2O
رنگ	خاکستری
شکل	گرانول‌های درشت
حالت	جامد
درصد فسفر	20
شاخص شوری	15
حلالیت در دمای 25 درجه در 1000 میلی‌لیتر	10/1
نوع کود	شیمیایی
بسته‌بندی	50 کیلویی
خصوصیات ویژه	این کود آهسته رهش یا دیرحل است.

سوپر فسفات تریپل به صورت گرانول (دانه‌بندی) و بدون دانه‌بندی تولید ‌‌می‌شود. سوپرفسفات تریپل گرانول به صورت مستقیم در کشاورزی مصرف می‌شود و شکل غیرگرانول به عنوان واسطه برای تولید کود مرکب مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مزایای کود سوپر فسفات تریپل

• منبع عالی برای تامین فسفر گیاه
• فراهم کردن عنصر کلسیم
• غلیظ‌ترین کود مستقیم فسفات موجود

روش مصرف کود سوپر فسفات تریپل

کاربرد عمده کود سوپر فسفات تریپل در شرایطی است که چند کود جامد برای پخش روی سطح خاک یا برای کاربرد در یک نوار متمرکز زیر سطح خاک با هم مخلوط ‌‌می‌شوند. در روش نواری، فسفر هنگام عملیات کاشت بصورت نواری در نزدیک بذر قرار داده ‌‌می‌شود. در روش پخش کردن و مخلوط کردن با خاک سطحی برای باغات در پاییز و زمستان و برای کشت های زراعی قبل از کاشت انجام ‌‌می‌گیرد.

نکات کاربردی در مصرف کود سوپر فسفات تریپل

در این قسمت از مقاله، زمان مصرف کود سوپرفسفات تریپل در باغ و مزرعه، اختلاط کود سوپرفسفات تریپل با سایر کودها و همچنین، پاسخ به این سوال که “چرا باید علی‌رغم مصرف کود سوپرفسفات تریپل، از باکتری حل کننده فسفر استفاده کنیم؟!” ارائه می‌شود.

زمان مصرف کود سوپرفسفات تریپل در باغ و مزرعه

مصرف سوپرفسفات تریپل در مزارع، عموماً قبل از کاشت یا درهنگام کاشت انجام می‌شود. باید توجه داشت در صورت نزدیکی کود به بذر امکان ایجاد مسمومیت و جلوگیری از جوانه‌زنی وجود دارد. بهترین زمان مصرف سوپر فسفات تریپل در باغات آغاز دوره خزان است اما، به طورکلی در طول دوره خزان و خواب درخت امکان مصرف سوپرفسفات تریپل وجود دارد.

در مصرف کودها، توجه به مقدار، روش و زمان درست مصرف کودها امری ضروری است، برای این منظور تیم اگرویار با ارائه برنامه کودی (کودی) مقادیر مناسب، روش و زمان مصرف به موقع کود را مطابق شرایط مزرعه و باغ شما ارائه می‌دهد. برای دریافت برنامه کودی کلیک کنید.

اختلاط کود سوپرفسفات تریپل با سایر کودها

اختلاط کود سوپرفسفات تریپل با کودهایی مثل اوره و نیترات کلسیم به دلیل تفاوت pH آنها ممکم است باعث تولید ترکیبات نامحلول و کاهش کارایی شود. اما با توجه به اینکه سوپرفسفات تریپل جزو کودهای دیرحل بوده و اوره و نیترات کلسیم به‌سرعت در آب حل می‌شوند، اختلاط آنها مشکلی ایجاد نمی‌کند.

مصرف باکتری حل‌کننده فسفر

چرا علی رغم مصرف کود سوپرفسفات تریپل باید از باکتری‌های حل‌کننده فسفر استفاده کرد؟ مصرف کود میکروبی حاوی باکتری حل‌کننده فسفر به افزایش حلالیت فسفر و فراهم کردن آن برای گیاه کمک می‌کند.

 با توجه به اینکه سوپر فسفات تریپل یک کود آهسته رهش است و حلالیت کمی دارد، مصرف باکتری حل‌کننده فسفر به افزایش کارآیی مصرف کود و جذب بهتر آن توسط گیاه کمک می‌کند. علاوه بر افزایش حلالیت، باکتری‌ها با تولید برخی ترکیبات مفید سبب بهبود شرایط جذب سایر عناصر غذایی در فضای اطراف ریشه می‌شوند.

در کشور ما چند شرکت، تولید کننده باکتری‌ حل کننده فسفر هستند که از جمله آن‌ها شرکت خوشه‌پروران زیست‌فناور است.

با توجه به اینکه عنصر فسفر در خاک‌های اسیدی با حضور اکسیدها و هیدروکسیدهای آهن و آلومینیوم و در خاک‌های قلیایی با وجود کربنات کلسیم از دسترس گیاه خارج می‌شود. مصرف باکتری حل کننده فسفر باعث افزایش حلالیت فسفری که در این ساختارها به دام افتاده است، خواهد شد.

بنابراین، باکتری های حل کننده کمک زیادی به تأمین مناسب فسفر برای گیاه می‌کنند.

تغییرات کود سوپر فسفات تریپل در خاک

پس از مصرف، گرانول های کود آب خاک را جذب کرده و حل ‌‌می‌شود که منجر به آزاد شدن یون‌های فسفات در محلول خاک و به دنبال آن واکنش فسفات با اجزای خاک ‌‌می‌شود. در گرانول باقیمانده و در سطح مشترک خاک و کود، رفتار فسفر بیشتر تحت تأثیر ماهیت نمک‌ها و شیمی فسفر در گرانول است تا ویژگی‌‌های شیمیایی خاک. ترکیب اصلی فسفر به شکل محلولی غنی شده با فسفر حل ‌‌می‌شود که شروع به دور شدن از گرانول ‌‌می‌کند، اما مقداری از فسفر در داخل و اطراف گرانول رسوب ‌‌می‌کند. در صورت استفاده همزمان کود سوپر فسفات تریپل با آهک و یا مصرف آن در خاک های آهکی، انحلال سوپرفسفات به میزان قابل توجهی کاهش ‌‌می‌یابد.

مصرف کودها باید مطابق برنامه مشخص در زمان مناسب، مقدار مناسب و روش مصرف درست انجام گیرد. مصرف بیش از حد کودهای فسفر و افزایش مقدار آن در آب های سطحی امکان رشد جلبک ها و کاهش کیفیت آب را فراهم ‌‌می‌کند. اما، شیوه های مناسب مدیریت مواد مغذی ‌‌می‌تواند این خطرات را به حداقل برساند.

منبع کلیدی

+Fertiliser Technology Research Centre, Technical Bulletin: Fertilizers and Soil Acidity.