مقایسه تولید و عملکرد گندم در استان‌های مختلف (دیم و آبی)

گندم به‌عنوان یکی از محصولات استراتژیک در ایران، نقش مهمی در تأمین امنیت غذایی و اقتصاد کشاورزی ایفا می‌کند. این محصول در شرایط آب و هوایی مختلف کشور به دو شیوه‌ی دیم و آبی کشت می‌شود، که هر کدام با توجه به منابع آبی و اقلیمی منطقه عملکرد متفاوتی دارند. عملکرد گندم در استان‌های مختلف ایران نیز به دلیل تنوع اقلیمی و سایر مدیریت‌ها متفاوت است.

در این مطلب میانگین سطح زیر کشت، میزان تولید و عملکرد گندم در استان‌های مختلف ارائه شده است. این اطلاعات از آمارنامه‌های وزرات جهاد کشاورزی برای میانگین 5 سال اخیر (1402-1398) استخراج شده است.

مقایسه عملکرد و میزان تولید گندم آبی در استان‌ها

در جدول زیر، میانگین 5 سال اخیر سطح زیر کاشت، میزان تولید و عملکرد گندم آبی برای استان‌های مختلف کشور گزارش شده است.

نام استان	سطح کشت (هکتار)	میزان تولید (تن)	عملکرد (کیلوگرم در هکتار)
اردبیل	69152	310560	4491
اصفهان	69235	323492	4672
البرز	9689	50938	5257
ایلام	61520	232474	3779
آذربایجان شرقی	76456	268067	3506
آذربایجان غربی	107770	449635	4172
بوشهر	27433	71433	2604
تهران	44520	240495	5402
جنوب کرمان	52514	219230	4175
چهارمحال و بختیاری	23473	88386	3765
خراسان جنوبی	18093	54312	3002
خراسان رضوی	147619	604607	4096
خراسان شمالی	51130	171766	3359
خوزستان	492029	1513566	3076
زنجان	19079	84764	4443
سمنان	23572	109733	4655
سیستان و بلوچستان	58775	148167	2521
فارس	258778	1109396	4287
قزوین	48637	214480	4410
قم	5744	27246	4744
کردستان	37717	188077	4986
کرمان	39403	162782	4131
کرمانشاه	102850	525824	5113
کهگیلویه و بویراحمد	29578	85645	2896
گلستان	141919	505455	3562
گیلان	77	215	2782
لرستان	50879	196943	3871
مازندران	29372	117532	4002
مرکزی	44991	185048	4113
هرمزگان	13681	54786	4005
همدان	74354	334392	4497
یزد	10922	42574	3898

استان‌های خوزستان، فارس، خراسان رضوی، گلستان و آذربایجان غربی به ترتیب بیشترین سطح زیر کشت گندم آبی را در کشور دارند و از این نظر در رتبه‌های برتر قرار دارند. همچنین، از لحاظ میزان تولید، استان‌های خوزستان، فارس، خراسان رضوی، کرمانشاه و گلستان جزو ۵ استان برتر تولیدکننده گندم آبی محسوب می‌شوند.

استان‌های گیلان، قم، البرز، یزد و هرمزگان به ترتیب کمترین سطح زیر کشت گندم آبی را در کشور دارند. همچنین، از نظر میزان تولید، استان‌های گیلان، قم، یزد، البرز و خراسان جنوبی در بین استان‌ها کمترین مقدار تولید گندم آبی را دارا هستند.

براساس گزارش‌های ارائه‌شده، بالاترین عملکرد گندم آبی به ترتیب در استان‌های تهران، البرز، کرمانشاه، کردستان و قم ثبت شده است. در مقابل، کمترین عملکرد گندم آبی به ترتیب در استان‌های سیستان و بلوچستان، بوشهر، گیلان، کهگیلویه و بویراحمد و خراسان جنوبی گزارش شده است.

مقایسه عملکرد و میزان تولید گندم دیم در استان‌ها

در جدول زیر، میانگین 5 سال اخیر سطح زیر کاشت، میزان تولید و عملکرد گندم دیم برای استان‌های مختلف کشور گزارش شده است.

نام استان	سطح کشت (هکتار)	میزان تولید (تن)	عملکرد (کیلوگرم در هکتار)
اردبیل	233834	213575	913
اصفهان	34146	27862	816
البرز	461	414	899
ایلام	79813	83708	1049
آذربایجان شرقی	509838	515283	1011
آذربایجان غربی	306631	366099	1194
بوشهر	153647	88620	577
تهران	1246	1153	925
چهارمحال و بختیاری	38821	43929	1132
خراسان جنوبی	1996	1142	572
خراسان رضوی	112330	85334	760
خراسان شمالی	111825	110575	989
خوزستان	212169	206877	975
زنجان	301027	335527	1115
سمنان	10802	13973	1294
سیستان و بلوچستان	419	621	1481
فارس	110674	122791	1109
قزوین	102862	82436	801
قم	824	763	926
کردستان	575760	823268	1430
کرمان	205	236	1152
کرمانشاه	312820	427569	1367
کهگیلویه و بویراحمد	98037	110172	1124
گلستان	191499	533031	2783
گیلان	12590	18811	1494
لرستان	192819	221891	1151
مازندران	31348	68182	2175
مرکزی	191394	172653	902
هرمزگان	13	23	1789
همدان	340188	285753	840

براساس میانگین داده‌های 5 ساله، استان‌های کردستان، آذربایجان شرقی، همدان، کرمانشاه و آذربایجان غربی به ترتیب بیشترین سطح زیر کشت گندم دیم را در کشور دارند. استان‌های هرمزگان، کرمان، سیستان و بلوچستان، البرز و قم نیز به ترتیب دارای کمترین اراضی زیر کشت گندم دیم هستند.

استان‌های کردستان، گلستان، آذربایجان شرقی، کرمانشاه و آذربایجان غربی به ترتیب جزو 5 استان برتر کشور از لحاظ میزان تولید گندم دیم هستند. استان‌های هرمزگان، کرمان، البرز، سیستان و بلوچستان و قم نیز به ترتیب کمترین سهم را در تولید گندم دیم کشور دارند.

براساس گزارش‌های ارائه‌شده، بالاترین میانگین عملکرد گندم دیم به ترتیب در استان‌های گلستان، مازندران، هرمزگان، گیلان و سیستان و بلوچستان حاصل شده است. کمترین عملکرد گندم دیم به ترتیب در استان‌های خراسان جنوبی، بوشهر، خراسان رضوی، قزوین و اصفهان گزارش شده است.

سهم استان‌های مختلف از تولید کل گندم کشور (آبی + دیم )

با تجمیع داده‌های تولید گندم دیم و آبی، استان‌های خوزستان، فارس، گلستان، کردستان، کرمانشاه، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، خراسان رضوی، همدان و اردبیل به ترتیب بیشترین تولید گندم کشور را دارند.

بررسی داده‌های پنج‌ساله نشان می‌دهد که حدود 65 درصد از زمین‌های زیر کشت گندم در کشور به اراضی دیم اختصاص دارد و سهمی حدود 36 درصدی از کل تولید گندم را تشکیل می‌دهد. در مقابل، 35 درصد از زمین‌ها به کشت آبی اختصاص یافته که 63 درصد از تولید گندم را پوشش می‌دهد.

مقایسه عملکرد گندم ایران با میانگین جهانی

براساس آمارنامه وزرات جهاد کشاورزی، میانگین 5 سال اخیر عملکرد گندم آبی کشور 4008 کیلوگرم در هکتار (معادل حدود 4 تن) و برای گندم دیم 1086 کیلوگرم در هکتار (معادل حدود یک تن) بوده است.

طبق آمارهای ارائه شده در سازمان فائو، عملکرد گندم در ایران تقریباً ۵۰ درصد پایین‌تر از میانگین جهانی است. این اختلاف و فاصله عملکرد با دنیا به دلایل مختلفی از جمله موارد زیر است.

• مدیریت‌های نادرست زراعی
• عدم استفاده از تکنولوژی‌های نوین در کشاورزی
• استفاده نادرست از منابع
• کمبود آموزش و آگاهی کشاورزان
• و …

ما در اگرویار با بهینه‌سازی روابط زنجیره تولید، گام‌های مؤثری برای افزایش راندمان و بهبود عملکرد برداشته‌ایم. ارائه راهکارهای تخصصی و نظارت دقیق باعث می‌شود اجزای تولید با کارایی بالا و همسو با همدیگر مدیریت شوند که این موضوع باعث افزایش بهره‌وری و بهبود کمیت و کیفیت محصول می‌شود.

برای دریافت راهنمای کار با بخش‌های مختلف داشبورد اگرویار نیز از این لینک استفاده کنید.

منابع استفاده شده در این مقاله

آمارنامه وزارت جهاد کشاورزی – آمارنامه سازمان فائو