کودها جزء اجتناب‌ناپذیر صنعت کشاورزی هستند و برای رسیدن به تولید مطلوب باید آنها را بسته به شرایط و به روش‌های مناسب مصرف کرد. انتخاب منبع مناسب کودی، مقدار و زمان صحیح مصرفِ آنها تاثیر زیادی در اثرگذاری کودها و عملکرد نهایی دارد.
آنچه در این مقاله می‌خوانید!
در این مقاله از پایگاه دانش اگرویار، در ارتباط با روش‌های مختلف مصرف کودها و چالش‌های موجود در این زمینه صحبت خواهیم کرد.
کودها را چگونه مصرف کنیم؟
توجه داشته باشید که اندام اصلی گیاهان برای جذب عناصر غذایی ریشه است. البته سایر اندام‌ها مانند برگ‌ها نیز قابلیت جذب را دارند ولی جذب برگی کمتر از ریشه است و نمی‌توان تمام نیاز گیاه را از این طریق تامین کرد. بنابراین بخش زیادی از کودها باید از طریق ریشه در اختیار گیاهان قرار گیرند.
کودها را می‌توان به روش‌های مختلف کودآبیاری، محلول‌پاشی و اختلاط با خاک مصرف کرد.
کود آبیاری
در این روش کوددهی، انواع کودهای محلول در آب از طریق آب آبیاری وارد باغ یا مزرعه می‌شوند. این روش کوددهی در سیستم‌های مختلف آبیاری قطره‌ای، بارانی و غرقابی قابل اجرا است.
روند کلی مصرف کود به این شکل است که محلول کودی در داخل یک مخزن حل شده و بسته به نوع سیستم آبیاری به روش‌های مختلف وارد مسیر جریان آب به باغ یا مزرعه می‌شود.
کود آبیاری در سیستم‌های مختلف آبیاری می‌تواند به روش‌های مختلف اجرا شود.
سیستم آبیاری قطره‌ای
کارایی مصرف آب و کودها در سیستم‌های قطره‌ای بالاتر از سیستم‌های دیگر بوده و تلفات کودی در مقدار حداقلی قرار دارد. در این روش آبیاری می‌توان از تانک کود و یا شیر ونتوری برای وارد کردن کودها به مسیر آب استفاده کرد.
تانک کود چیست؟
تانک کود مخزنی است که برای تزریق انواع کودهای محلول به سیستم آبیاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش نیاز به نیروی برق نداشته و مکانیسم کار آن براساس اختلاف فشارِ ایجاد شده در مسیر آب است. به دلیل اختلاف فشار بین مسیر آب و مخزن، محلول کودی به تدریج از مخزن خارج شده و وارد مسیر آب می‌شود.
برخی از تانک‌های کود ممکن است مجهز به سیستم همزن باشند تا کودهای اضافه شده بصورت یکنواخت حل شوند و از ته‌نشینی و رسوب آنها جلوگیری شود. این تانک‌ها در ظرفیت‌های مختلف تولید و به بازار عرضه می‌شوند.
توصیه می‌شود تزریق کود را در اوایل و اواخر آبیاری انجام ندهید. زمان مناسب این کار اواسط آبیاری است. زمانی که بخشی از آبیاری انجام شد و خاکِ محدوده توسعه ریشه مرطوب یا به اصطلاح خیس شد، می‌توانید کودها را به سیستم آبیاری تزریق کنید. در انتها اجازه دهید برای زمانِ مشخصی فقط آب (بدون هر نوع کود و ترکیبی) در سیستم جریان داشته باشد تا مواد و کودها از سیستم آبیاری خارج شوند تا از احتمال رسوب کودها در نوارهای تیپ و مسدود شدن قطره‌چکان‌ها جلوگیری شود.
تزریق کود از طریق شیر ونتوری
مکانیسم عمل این سیستم نیز مشابه تانک کود است و براساس اختلاف فشار هیدرولیکیِ ایجاد شده بین جریان آب و مخزن کود عمل میکند. این اختلاف فشار باعث مَکش مواد کودی و ورود آب به مسیر جریان آب آبیاری می‌شود. سرعت خروج محلول کودی از داخل مخزن کود قابل تنظیم است. در این سیستم هم می‌توان انواع کودهای محلول را مصرف کرد.
شیرهای ونتوری هزینه پایینی داشته و به آسانی قابل نصب هستند.
سیستم‌های آبیاری بارانی
در سیستم‌های آبیاری بارانی هم می‌توان انواع کودهای قابل حل در آب را از طریق تانکِ کود و یا شیر ونتوری مصرف کرد. بعد از اتمام مصرف کود، برای تخلیه مواد کودی از سیستم آبیاری و جلوگیری از باقی ماندن مواد کودی روی برگ‌ها و برای جلوگیری از سوزندگی احتمالی برگ‌ها، اجازه دهید به مدت نیم تا یک ساعت آبِ خالی در سیستم جریان داشته باشد تا شستشوی کامل مواد کودی از روی گیاه انجام شود.
سیستم آبیاری غرقابی
در این روشِ آبیاری می‌توان انواع کودهای قابل حل در آب را از طریق سیستم شیر و بشکه وارد مسیر آبیاری کرد. برای اینکار، کودها را داخل یک بشکه که در انتهای آن شیر خروجی تعبیه شده حل کرده و بشکه حاوی محلول کودی را در مسیر ورود آب به کرت یا ردیف درختان یا گیاهانِ مزرعه قرار دهید.
به چند نکته زیر در روش مصرف کودها به روش شیر و بشکه توجه کنید:
- اگر در یک مرحله آبیاری از چند کود بصورت ترکیبی استفاده می‌کنید، از اضافه کردن همزمان آنها به داخل بشکه خودداری کنید. در ابتدا کود اول را اضافه کرده هم بزنید، کود دوم را اضافه کرده هم بزنید و کودهای بعدی را به همین ترتیب داخل مخزن حل کنید تا یک محلول کودی یکنواخت تهیه شود. این روش، احتمال واکنش و یا رسوب کودها را کاهش می‌دهد.
- اگر بین منبع آب و محل مزرعه یا باغ فاصله زیادی وجود دارد، بشکه را در بالا دست و با فاصله زیاد از محل باغ یا مزرعه قرار ندهید. با اینکار، کود مسیر زیادی را طی میکند و احتمال تلفات آن افزایش می‌باید. برای جلوگیری از تلفات کود، توصیه می‌شود بشکه حاوی کود را در نزدیک‌ترین محل ورود جریان آب به داخل کرت یا جوی قرار دهید تا مسافتی که کود طی میکند تا پای گیاه برسد به حداقل برسد.
محلول‌پاشی کودها
یکی از روش‌های مصرف کودها، محلول پاشی برگی است اما باید توجه داشته باشید که با این روش نمی‌توان تمام نیاز غذایی گیاه را برطرف کرد و برای تغذیه کامل باید از تلفیق محلول‌پاشی با روش‌های دیگر کوددهی مثل کود آبیاری و مصرف خاکی استفاده کرد.
محلول‌پاشی برگی برای برخی عناصر غذایی مثل ریزمغذی که در مقادیر کم مورد نیاز گیاه هستند، مناسب است اما در مورد عناصر پرمصرف مثل نیتروژن، پتاسیم و فسفر که در حجم زیاد مورد نیاز گیاه هستند، نمی‌توان صرفا به محلول‌پاشی تکیه کرد و باید بخش زیادی از این عناصر از طریق ریشه جذب شوند.
چند مورد از کاربردها و مزایای محلول‌پاشی برگی:
- جذب و رفع سریع کمبود عناصری مثل آهن
- مناسب برای شرایطی که خاک محدودیت‌هایی مثل pH و شوری بالایی داشته باشد.
- روش مناسب برای پیام‌رسانی برخی اتفاقات داخل گیاه مثل انتقال مواد قندی به میوه یا دانه با هدف رنگ‌گیری یا درشت شدن میوه در درختان و یا پرشدن دانه در گیاهان زراعی
محدودیت‌های محلول‌پاشی برگی کودها
- این روش نمی‌تواند تمام نیاز غذایی گیاهان را تامین کند.
- در صورت عدم رعایت دُزهای مصرفی، احتمال سوزندگی برگی وجود دارد.
- نیاز به هزینه‌های کارگری بالا
- احتمال تبخیر از سطح برگ و کاهش کارایی جذب کود در اقلیم‌های گرم یا درصورت عدم رعایت زمان مناسب مصرف
چند نکته تکمیلی درباره محلول‌پاشی کودها
- برای محلول‌پاشی کودها از آب شور استفاده نکنید. این آب باعث کاهش کارایی جذب کود و همچنین باعث مسمومیت در گیاهان می‌شود.
- زمان مناسب محلول‌پاشی کودها اوایل صبح و یا بعدازظهر است.
- محلول‌پاشی را با سمپاش‌های مناسب و بصورت مه‌پاشی انجام دهید. در این حالت جذب مواد کودی در بالاترین میزان خواهد بود.
اختلاط کودها با خاک
در این روش انواع کودهای جامد پودری و گرانول را می‌توان با خاک مخلوط کرد. زمان مناسب استفاده از این روش در گیاهان زراعی، قبل از کاشت بذر و یا انتقال نشاء است. در درختان میوه نیز می‌توان انواع کودهای جامد را در دوره پائیز و زمستان و تا قبل از بیدار شدن درختان بصورت اختلاط با خاک مصرف کرد.
روش‌های مختلف مصرف انواع کودها
در جدول زیر روش‌های مصرف انواع کودها درج شده است.
| نوع کود | روش‌های مصرف |
|---|---|
| زیستی (میکروبی) مایع | اسپری روی خاک، کود آبیاری |
| زیستی (میکروبی) جامد | اختلاط با خاک، کود آبیاری |
| شیمیایی جامد دیرحل (آهسته‌رهش) | اختلاط با خاک |
| شیمیایی جامد محلول (حلالیت بالا مثل سولوپتاس) | کود آبیاری، محلول‌پاشی، اختلاط با خاک |
| شیمیایی مایع | کود آبیاری، محلول‌پاشی |
| کودهای آلی مایع | کود آبیاری |
| کودهای آلی جامع | کود آبیاری، اختلاط با خاک |
در کشاورزی هوشمند و روز دنیا تنها مسئله کوددهی مطرح نیست و قبل از آن باید با بررسی اقلیم منطقه و خلاهای عملکرد برای کشت مدنظرتان برنامه‌ریزی درستی داشته باشید. تیم اگرویار با اجرایی کردن نرم‌افزارها به بررسی خلا عملکرد شما در کنار ارائه اطلاعات دقیق هواشناسی منطقه‌تان و مدیریت مزرعه پرداخته است. اگر در جهت بهبود عملکرد گام برمی‌دارید، پیشنهاد ما به کشاورزان عزیز و کارشناسان پرتلاش بخش کشاورزی، مراجعه به سایت اگرویار و بهره‌مندی از نرم‌افزارهای تخصصی بازدید، برنامه کودی، سامانه تامین نیاز سرمایی و… است.