برای آگاهی از فرآیند سرما باید به تعاریف مهمی که در این ارتباط وجود دارد، توجه کنید زیرا تنش سرما در برگیرنده تنش‌های سرمازدگی و یخ زدگی است. در سرمازدگی دما به کم تر از دما پایه گیاه می رسد و تا دمای صفر درجه نیز ممکن است برسد ولی در یخ زدگی دما به زیر صفر درجه سانتیگراد می رسد و در بسیاری مواقع منجر به مرگ گیاه خواهد شد. نکته کلیدی این است که گستره دمایی و میزان آسیب برای تنش سرمازدگی در گیاهان بسته به میزان تحمل گیاه متفاوت است و ممکن است گیاه سرمادوستی در گستره دمایی زیر 10 درجه سانتیگراد آسیب ببیند، این درحالیست که در برخی گیاهان گرمادوست امکان تحمل نسبی به دماهای پایین تر از 10 درجه سانتیگراد تا صفر درجه وجود دارد. اما در تنش یخ زدگی نباید توقع زنده ماندن گیاهان زراعی را داشته باشیم، چرا که در اکثر موارد دماهای پایین تر از صفر درجه سانتیگراد منجر به از بین رفتن کل مزرعه خواهد شد.
پرسش و پاسخ
- تنش سرما (Cold Stress) چیست؟
تنش سرما، مجموعه‌ای از تنش‌های یخ‌زدگی و سرمازدگی را در بر می‌گیرد.
- تفاوت یخ‌زدگی و سرمازدگی در چیست؟
یخ‌زدگی به شرایطی گفته می‌شود که گیاه در معرض دماهای زیر صفر درجه سانتیگراد قرار می‌گیرد و فعالیت‌های حیاتی آن مختل می‌شود و ممکن است منجر به مرگ گیاه گردد. اما سرمازدگی شرایطی است که دمای محیط به کمتر از دمای پایه گیاه می‌رسد و گستره آن تا حدود دمای صفر درجه سانتیگراد است.
- با توجه به تغییرات اقلیمی در سال‌های گذشته وضعیت خسارت سرما به محصولات زراعی در کشور چگونه بوده است؟
گرمایش جهانی به معنای از بین رفتن تنش سرمازدگی و یخ‌زدگی نیست. تغییر اقلیم در سال‌های گذشته سبب شده است که زمان وقوع و شدت سرما تغییر کند. گرمایش جهانی سبب کمبود بارندگی در زمستان و پاییز شده است که تطابق سرما را تحت تاثیر قرار می‌دهد و با سرمای ناگهانی محصولات از بین می‌روند.
- چه راهکارهایی به پیشگیری و درمان خسارت سرمازدگی و یخ‌زدگی کمک می‌کند؟
باید گیاه در طول فصل رشد به عملیات زراعی مطلوب، مدیریت مناسب مزرعه، آبیاری کافی، تاریخ کاشت مناسب و همچنین تغذیه تکمیلی (شامل عناصر ماکرو، میکرو، ترکیبات سیلیکونی، آنتی اکسیدانت‌ها و تغذیه زیستی) توجه داشته باشید تا تحمل گیاهان به تنش سرمازدگی و یخ‌زدگی بهبود یابد.