علف‌های هرز به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش تولید محصولات کشاورزی، همواره چالشی بزرگ برای کشاورزان محسوب می‌شوند. استفاده از علف‌کش‌ها به عنوان یکی از روش‌ها در مدیریت علف‌های هرز، نقش مهمی در افزایش بهره‌وری دارد. با این حال، انتخاب علف‌کش مناسب نیازمند شناخت دقیق انواع مختلف آنها و ویژگی‌های کاربردی هر دسته است.
طبقه‌بندی علف‌کش‌ها بر اساس معیارهایی مثل مکانیزم عمل، زمان کاربرد، طیف اثرگذاری و ترکیب شیمیایی، به کشاورزان و متخصصان کشاورزی کمک می‌کند تا با بهره‌گیری از راهکارهای صحیح، کنترل مؤثرتری بر علف‌های هرز داشته باشند. در این مقاله به بررسی روش‌های طبقه‌بندی علف‌کش‌ها و ویژگی‌های هر گروه پرداختیم.
چند تعریف درباره علف‌کش‌ها
علفکشهای تماسی : این نوع علف‌کش‌ها باید مستقیماً با علف‌های هرز تماس پیدا کنند تا تأثیر خود را بگذارند. معمولاً حرکت محدودی در داخل گیاه دارند، بنابراین باید به گونه‌ای استفاده شوند که تمامی بخش‌های گیاه به طور کامل پوشش داده شوند. علفکشهای تماسی به سرعت اثر می‌کنند. پاراکوات و دیکوات نمونه‌هایی از این نوع علف‌کش‌ها هستند.
علفکشهای سیستمیک : علفکشهای سیستمیک از طریق سیستم‌های آوندی به بخش‌های مختلف گیاه منتقل می‌شوند. علائم اثر این علف‌کش‌ها معمولا بصورت تدریجی و به مرور زمان مشخص می‌شود. این علف‌کش‌ها می‌توانند از ریشه یا برگ‌ها جذب شوند و در سراسر گیاه حرکت کنند. گلایفوسیت یکی از معروف‌ترین نمونه‌های این نوع علف‌کش است.
علفکشهای انتخابی : این نوع علف‌کش‌ها به طور خاص برای از بین بردن علف‌های هرز خاص طراحی شده‌اند و بر روی گیاه زراعی اصلی تأثیر نمی‌گذارند. علف‌کش سوپرگالانت نمونه‌ای از علفکشهای انتخابی است که برای از بین بردن علف‌های هرز باریک برگ در مزارعی مثل کلزا استفاده می‌شود.
علفکشهای غیرانتخابی (عمومی) : این نوع علف‌کش‌ها باعث از بین رفتن تمامی گیاهان در ناحیه استفاده می‌شوند. گلیفوسیت از نمونه‌های این نوع علف‌کش‌هاست.
طبقه‌بندی علف‌کش‌ها براساس ویژگی‌های شیمیایی آنها
علف‌کش‌ها از نظر ویژگی‌های شیمیایی به طور کلی به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:
علفکشهای معدنی (غیرآلی)
این دسته شامل ترکیباتی است که پایه ساختاری آنها فاقد کربن است و اغلب شامل مواد معدنی یا نمک‌های معدنی می‌شوند. علفکشهای غیرآلی معمولاً قدیمی‌تر هستند و امروزه کمتر استفاده می‌شوند، زیرا ممکن است ماندگاری زیادی در خاک داشته باشند یا سمیت بیشتری برای محیط زیست و انسان داشته باشند. علفکشهای حاوی نمک مثل سولفات مس و اسیدهایی مثل اسید آرسنیک جزو علفکشهای معدنی هستند.
علفکشهای آلی
این علف‌کش‌ها ترکیباتی هستند که ساختار مولکولی آنها شامل کربن است. بیشتر علف‌کش‌هایی که امروزه در کشاورزی استفاده می‌شوند، آلی هستند و معمولاً به صورت سنتزی تولید می‌شوند. علف‌کش‌هایی مثل پاراکوات، گلایفوسیت و … جزو علفکشهای آلی به شمار می‌روند.
طبقه‌بندی علف‌کش‌ها براساس مکانیسم اثر
علف‌کش‌ها را می‌توان بر اساس مکانیسم اثر آنها روی علف‌های هرز به دسته‌های مختلفی تقسیم کرد. این طبقه‌بندی نشان می‌دهد که هر گروه از علف کش‌ها به روش خاصی روی گیاهان تاثیر می‌گذارد و فرآیندهای زیستی متفاوتی را در گیاهان هدف مختل می‌کند. به عبارت دیگر، علف‌کش‌ها می‌توانند به طور خاص یکی از عملکردهای حیاتی گیاهان را هدف قرار دهند، مانند فتوسنتز، تقسیم سلولی، یا تولید پروتئین‌ها. اختلال در هرکدام از این مکانیسم‌ها باعث توقف رشد و در نهایت مرگ علف هرز می‌شود.
علف‌کش‌ها براساس مکانیسم اثر بصورت زیر قابل دسته‌بندی هستند.
- بازدارنده‌های فتوسنتز
- بازدارنده‌های سنتز اسید آمینه‌ها
- مختل کننده‌های رشد مثل بازدارنده‌های تقسیم سلولی
- مختل کننده‌های غشاء سلولی مثل بازدارنده‌های سنتز اسیدهای چرب
- بازدارنده‌های تشکیل رنگدانه‌های فتوسنتز
- و …
طبقه‌بندی علف‌کش‌ها براساس زمان کاربرد
علف‌کش‌ها را می‌توان براساس زمان مصرف آنها به دسته‌های زیر طبقه‌بندی کرد:
علفکشهای قبل از کاشت
این علف‌کش‌ها پیش از کاشت محصول به خاک اعمال می‌شوند. این ترکیبات معمولاً با خاک مخلوط می‌شوند تا از اثرات منفی نور خورشید و تجزیه آنها از سطح خاک جلوگیری شود. علف‌کش تری‌‌فلورالین (ترفلان) یک مثالی از علفکشهای قبل از کاشت است.
علفکشهای پیش‌رویشی
این علف‌کش‌ها قبل از سبز شدن هر دو محصول زراعی و علف‌های هرز استفاده می‌شود. این ترکیبات بیشترین اثرگذاری را زمانی دارند که پس از کاشت بذر و قبل از اینکه هر گونه علف هرز یا محصولی از خاک بیرون بیاید، استفاده شوند.
علفکشهای پس‌رویشی
این علف‌کش‌ها بعد از سبز شدن و رویش علف‌های هرز استفاده می‌شوند. این علف‌کش‌ها می‌توانند سیستمیک یا تماسی باشند. این نوع علف‌کش‌ها مستقیماً روی علف‌های هرز فعال و در حال رشد اعمال می‌شوند. تو-فور-دی نمونه‌ای از علفکشهای پس رویشی است.
طبقه‌بندی علف‌کش‌ها براساس ماندگاری آنها در خاک
علف‌کش‌ها براساس اینکه چه مدت بصورت فعال در خاک باقی می‌مانند در سه دسته قرار می‌گیرند.
- کوتاه مدت
- میان مدت
- بلند مدت
طبقه‌بندی علف‌کش‌ها براساس فرمولاسیون آنها
علف‌کش‌ها براساس نوع فرمولاسیون آنها در چند دسته قرار می‌گیرند.
- پودر با قابلیت تر شوندگی یا پودر وتابل (WP)
- گرد و غبار (D)
- پلت (P)
- پودرهای محلول (SP)
- مایع محلول (SL)
- گرانول (G)
- مایع غلیظ امولسیون شونده (EC)
- امولسیون روغن در آب (EW)
- مایع سوسپانسیون (SC)
- حجم بسیار کم (ULV) : فرمولاسیون‌های با غلظت بسیار بالا که در حجم‌های بسیار کم استفاده می‌شوند.
توجه: تمامی علفکشهای ذکرشده در این مقاله صرفاً به‌صورت نمونه و با هدف درک بهتر مطالب ارائه شده‌اند و به‌هیچ‌وجه توصیه به مصرف آنها نیست. استفاده از هرگونه علف‌کش باید تنها با مشورت و راهنمایی یک گیاه‌پزشک متخصص و باتجربه صورت گیرد.
بخش نظرات
دیدگاهتان را در ارتباط با این مطلب آموزشی بنویسید!